Medea Seneca 001

Published on March 2017 | Categories: Documents | Downloads: 45 | Comments: 0 | Views: 309
of 38
Download PDF   Embed   Report

Comments

Content


MEDEA
{Sinopsis interpretativa!
Medea invoca a los dioses y declara que ya ha ideado su ven-
ganza (1-55). El Coro suplica a los dioses del cielo (56-115).
Rencorosas quejas de Medea, quien ha decidido vengarse de
jasón (] 16-178). Creonte rechaza a Medea. Ésta taimadamente
pide a aquél un lugar donde refugiarse como exiliada, y tiempo
previo a esa decisión 079-300) . El Coro con pena recuerda el
viaje de jasón, que le redituó un vellocino y a Medea (301-379).
La nodriza, conciliadora, expresa su temor ante la impetuosa ira
de Medea, quien sólo muestra ánimo para la venganza (380-
430) . jasón y Medea se recriminan; el primero quiere atender las
engañosas súplicas de la segunda; ésta ve la posibilidad de
asecharlo y organiza en su mente la primeras acciones
vindicatorias (431-578). La fuerza de éstas es descrita por el
Coro, el que aquí desea que los anhelos de venganza desapa-
rezcan (579-669). En medio del horror de la nodriza, ésta descri-
be los venenos y conjuros que Medea destina a Creúsa (670-
848). El Coro se asombra por la crueldad de Medea, ésta ve rea-
lizada la primera parte de su venganza, la nodriza le sugiere huir
(849-892). Medea prepara y ejecuta la segunda etapa de su mor-
tífero plan: el asesinato de sus hijos, para desesperación' de
jasón (893-1027).
116
PERSONAE
MEDEA
NVfRlx
CnEO
IASON
NVNTTVS
CHORVS
Scaena Corinthi
117
PERSONAJES
MEDEA
NODRIZA
CREONTE
JASÓN
UN MENSAJERO
CORO
La escena, en Corinto
117
10
15
20
25
MEDEA
Di coniugales tuque genialis tori
Lucina, custos quaeque domituram freta
Tiphyn novam frenare docuisti ratem,
et tu, profundi saeve dominator maris,
clarumque Titan dividens orbi diem,
tacitisque praebens conscium sacris iubar
Hecate triformis, quosque iuravit mihi
deos lason, quosque Medeae magis
fas est precari: noctis aeternae chaos,
aversa superis regna manesque impios
dominumque regni tristis et dominam fide
meliore raptam, voce non fausta precor.
nunc, nunc adeste, sceleris ultrices deae,
crinem solutis squalidae serpentibus,
atram cruentis manibus amplexae facem
adeste, thalamis horridae quondam meis
quales stetistis: coniugi letum novae
letumque socero et regiae stirpi date.
mihi peius aliquid, quod precer sponso, manet:
vivat. per urbes erret ignotas egens
exul pavens invisus incerti laris,
iam notus hospes limen alienum expetat,
me coniugem optet quoque non aliud queam
peius precari, liberos similes patri
similesque matri - parta iam, parta ultio est:
peperi. querelas verbaque in cassum se ro?
non ibo in hostes? manibus excutiam faces
caeloque lucem - spectat hoc nostri sator
Sol generis, et spectatur, et curru insidens
118
MEDEA
Dioses conyugales, y tú Lucina de nupcial tálamo guardiana,
que a Tifis enseñaste a refrenar el nuevo barco que va a domar
oleajes; y tú, cruel domador del profundo mar; y tú, Titán, que
repartes el claro día del orbe; y tú, que ofreces cómplice res-
plandor a ocultas cosas sagradas, Hécate triforme; y a los dioses
por los que ]asón me juró, y a los que es lícito suplicar -sobre
todo para Medea-: al caos de la noche eterna, a los reinos hosti-
les a los de arriba y a los manes impíos y al señor del triste reino y
a la señora raptada con mejor palabra, con voz no fausta suplico.
Ahora, ahora acudid, diosas vengadoras del crimen,l con la
cabellera erizada de serpientes sueltas, abrazando negra antor-
cha vuestras cruentas manos; acudid, como antaño horripilantes
estuvisteis ante mis tálamos; dad a la cónyuge nueva muerte
violenta, y muerte violenta al suegro y a la regia estirpe. A mí
me queda suplicar algo peor para mi esposo: que viva, que por
ciudades ignotas vague indigente, exiliado, asustado, aborreci-
do, de lar incierto; que, como forastero ya conocido, umbral aje-
no anhele; que como cónyuge me desee; también (otra cosa
peor yo no podría suplicar) a los hijos semejantes a su padre y
semejantes a su madre ... Engendrada ya, engendrada ha sido la
venganza, yo la engendré.
¿Quejas y palabras en vano siembro? ¿No iré contra los ene-
migos? De sus manos arrancaré antorchas y del cielo la luz ...
¿Observa esto el sembrado,r de nuestra estirpe: el sol,2 y es ob-
servado y, sentado en su carro, a través de acostumbrados es-
118
30
35
40
45
50
55
LUCIO ANNEO SÉNECA
per solita puri spatia decurrit poli?
non redit in ortus et remetitur diem?
da, da per auras curribus patriis vehi,
cornrnitte habenas, genitor, et flagrantibus
ignifera loris tribu e moderari iuga:
gemino Corinthos litare opponens moras
cremata flarnmis maria committat duo.
hoc restat unum, pronubam thalamo feram
ut ipsa pinum postque sacrificas preces
caedam dicatis victimas altaribus.
per viscera ipsa quaere supplicio viam,
si vivis, anime, si quid antiqui tibi
remanet vigoris; pelle femineos metus
et inhospitalem Caucasum mente indue.
quodcumque vidit Pontus aut Phasis nefas,
videbit Isthmos. effera ignota horrida,
tremenda caelo pariter ac terris mala
mens intus agitat: vulnera et caedem et vagum
funus per artus - levia memoravi nimis:
haec virgo feci; gravior exurgat dolor:
maiora iam me scelera post partus decent.
accingere ira teque in exitium para
furore tato. paria narrentur tua
repudia thalamis: qua virum linques modo?
hoc qua secuta es. rumpe iam segnes moras:
quae scelere parta est, scelere linquenda est domus
CHORVS
Ad regum thalamos numine prospero
qui caelum superi quique regunt fretum
adsint cum populis rite faventibus .
primum sceptriferis colla Tonantibus
119
MEDEA
pacios de la limpia bóveda celeste transcurre? ¿No vuelve a su
orto y repasa el día?
Concédeme, concédeme el ser transportada por los aires en
carros paternos; confíame las riendas, progenitor, y, con ardien-
tes bridas, otórgame el dirigir· tus igníferos yugos. Corinto, que
con su geminado litoral opone demoras, con sus llamas junte
los dos incendiados mares.
3
Esto solo resta: que la nupcial antorcha yo misma lleve al
tálamo y que después de preces rituales sacrifique víctimas so-
bre consagrados altares. Entre las vísceras mismas busca una vía
para el sacrificio, si vives, alma mía, si algo del antiguo vigor te
queda; expulsa femeninos miedos y al inhóspito Cáucaso asume
en tu mente. Todo lo sacrílego que ha visto Ponto o Fasis lo
verá el istmo. Males fieros, ignotos, horribles, estremecedores
por igual para cielo y tierras, mi mente adentro agita: heridas,
matanza y vagaroso funeral a través de las articulaciones .. . Leves
nimiedades he recordado: esto hice yo como doncella; más gra-
ve surja mi dolor: ahora mayores crímenes me convienen, des-
pués de mis partos. Cíñete de ira y para la ruina prepárate con
furor cabal. Que de tus repudios se digan cosas parecidas a las
de tus nupcias. ¿Cómo abandonarás a tu marido? Como lo has
seguido. Rompe ya con indolentes demoras: solar que de un
crimen ha surgido, con un crimen ha de ser abandonado.
CORO
A tálamos de reyes con numen propicio asistan los dioses de lo
alto que cielo y mar rigen, junto con pueblos que ritualmente
favorecen.
Para los tonantes que cetro empuñan, primero vaya el toro
119
60
65
70
75
80
85
LUCIO ANNEO SÉNECA
taurus ce Isa ferat tergore candido;
Lucinam nivei femina corporis
intemptata iugo placet, et asperi
Martis sanguineas quae cohibet manus,
quae dat belligeris foedera gentibus
et cornu retinet divite copiam,
donetur tenera mitior hostia.
et tu, qui facibus legitimis ades,
noctem discutiens auspice dextera
huc incede gradu marcidus ebrio,
praecingens roseo tempora vinculo.
et tu quae, gemini praevia temporis,
tarde, stella, redis semper amantibus:
te matres, avide te cupiunt nurus
quamprimum radios spargere lucidos.
Vincit virgineus decor
longe Cecropias nurus,
et quas Taygeti iugis
exercet iuvenum modo
muris quod caret oppidum,
et quas Aonius latex
Alpheosque sacer lavat.
si forma velit aspici,
cedent Aesonio duci
proles fulminis improbi
aptat qui iuga tigribus,
nec non, qui tripadas movet,
frater virginis asperae,
cedet Castore cum suo
Pollux caestibus aptior.
120
MEDEA
de cuello alto, de lomo blanco; a Lucina una hembra de níveo
cuerpo, intocada por el yugo, le place; la que cohibe las sangui-
narias manos del áspero Marte, la que da alianzas a beligerantes
pueblos y en su cuerno rico retiene abundancia, la muy apaci-
ble sea obsequiada con tierna víctima. Y tú, que a nupcias legíti-
mas asistes,
4
desvaneciendo la noche con tu diestra de buen
augurio, acá dirígete, débil por tu paso tremulento, ciñendo tus
sienes con rosado lazo. Y tú, estrella precursora de ambos tiem-
pos, que siempre tarde regresas para los que se aman: a ti las
madres, las mujeres jóvenes ávidamente desean que cuanto an-
tes tú esparzas rayos luminosos.
Vence, con mucho, el virginal decoro a las cecropias muje-
res jóvenes
5
y a las que, en las cimas del Taigeto, ejercita a
modo de jóvenes la ciudad fortificada que carece de muros, y a
las que la corriente aonia y el Alfeo sagrado lavan.
Si su figura quiere que sea contemplada, cederán, ante el
caudillo esonio,6 la prole del rayo malvado, que ciñe yugos a
tigres,7 y también el que los trípodes mueve: el hermano de ás-
pera doncella.
8
Cederá -junto con su Cástor- Pólux, el más apto
para guanteletes.
120
90
95
LUCIO ANNEO SÉNECA
sic, sic, caelicolae, precor,
vincat femina coniuges,
vir longe superet viros.
Haec cum femineo constitit in charo,
unius facies praenitet omnibus.
sic cum sale perit sidereus decor,
et densi latitant Pleiadum greges
cum Phoebe solidum lumine non suo
orbem circuitis cornibus alligat.
• •
ostro sic niveus puniceo color
100 perfusus rubuit, sic nitidum iubar
pastor luce nova roscidus aspicit.
ereptus thalamis Phasidis horridi,
effrenae solitus pectora coniugis
invita trepidus prendere dextera,
105 felix Aeoliam corripe virginem
nunc primum soceris, sponse, volentibus.
concesso, iuvenes, ludite iurgio,
hirlc illinc, iuvenes, mittite carmina:
rara est in dominas iusta licentia.
110 Candida thyrsigeri proles generosa Lyaei,
multifidam iam tempus erat succendere pinum:
excute sollemnem digitis marcentibus ignem.
festa dicax fundat convicia fescenninus,
solvat turba iocos - tacitis eat illa tenebris,
115 si qua peregrino nubit fugitiva marito.
MEDEA
Occidimus, aures pepulit hymenaeus meas
vix ipsa tantum, vix adhuc credo malum.
121
MEDEA
Así, así, celícolas, os suplico: que venza la hembra a las cón-
yuges, el varón con mucho supere a varones.
Ésta, cuando se ha colocado en medio de femenino coro, su
sola faz aventaja a todas. Así, junto con el sol perece el decoro
sideral, y se ocultan los densos rebaños de las Pléyades, cuando
Febe, con luz no suya, su sólida redondez contrae entre cuernos
curvados.
[".1 Así, el níveo color, teñido con púrpura de Cartago, se en-
rojece; así, el nítido lucero de la mañana el pastor contempla
rociado con luz nueva.
Arrebatado a los t á l a ~ o s de la horripilante fásida,9 acos-
tumbrado a coger trémulo los pechos de tu desenfrenada cón-
yuge -con tu renuente diestra-, feliz apodérate de doncella
eolia,10 ahora por primera vez, queriéndolo tus suegros, despó-
sate.
Permitida la contienda, jóvenes, jugad; jóvenes de aquí y de
allá, echad versos: rara es una justa licencia contra los amos.
Radiante, generosa prole de Líeo, el portador de tirso, ya era
tiempo de encender astillado pino: haz salir el fuego anual con
dedos marchitos. Que el mordaz fescenino dé pie a festivos gri-
tos, que la turba libere gracejadas ... Que aquélla camine entre
taciturnas tinieblas, para que, fugitiva, se case con extranjero
marido.
MEDEA NODRIZA
MEDEA: Hemos muerto: mis oídos ha golpeado el canto nupcial.
Apenas yo misma, sólo apenas ahora considero la desgracia. ¿Esto
121
LUCIO ANNEO SÉNECA
hoc facere Iason potuit, e r e p t ~ patre
patria atque regno sedibus solam exteris
120 deserere durus? merita contempsit mea
qui scelere flarnmas viderat vinci et mare?
adeone credit omne consumptum nefas?
incerta vaecors mente vaesana feror
partes in omnes; unde me ulcisci queam?
125 utinam esset illi frater! est coniunx: in hanc
ferrum exigatur. hoc meis satis est malis?
si quod Pelasgae, si quod urbes barbarae
novere facinus quod tuae ignorent manus,
nunc est parandum. scelera te hortentur tua
130 et cuncta redeant: inclitum regni decus
raptum et nefanda e virginis parvus comes
divisus ense, funus ingestum patri
sparsumque ponto corpus et Peliae senis
decocta aeno membra: funestum impie
135 quam saepe fudi sanguinem, et nullum scelus
irata feci: movit infelix amor.
Quid tamen Iason potuit, alieni arbitri
iurisque factus? debuit ferro obvium
offerre pectus - melius, a melius, dolor
140 furiose, loquere. si potest, vivat meus,
ut fuit, Iason; si minus, vivat tamen
memorque nostri muneri parcat meo.
culpa est Creontis tota, qui sceptro impotens
coniugia solvit quique genetricem abstrahit
145 natis et arto pignore astrictam fidem
dirimit: petatur, solus hic poenas luat
quas debet. alto cinere cumulabo domum·
vide bit atrum verticem flarnmis agi '
Malea longas navibus flectens moras.
122
MEDEA
ha podido hacer ]asón: después de arrebatado mi padre, patria
y reino, cruel abandonarme sola en sedes extranjeras? ¿Ha des-
preciado mis merecimientos el que había visto que con mi cri-
men eran aventajados incendios y mar? ¿ Acaso cree que todo lo
nefando se ha agotado?
Incierta, insensata, por mente enloquecida soy llevada a to-
das partes, ¿cómo podría yo vengarme? ¡Ojalá tuviera él un her-
mano! Hay esposa: que contra ésta actúe el hierro.
ll
¿Es éste
suficiente para mis desgracias?
Si las ciudades pelasgas, si las bárbaras conocieron una
fechoría que tus manos ignoran, ahora hay que prepararla. Que
tus crímenes te aconsejen y que todos ésos se restituyan: el arre-
batado e ínclito decoro del reino; el pequeño acompañante de
nefanda virgen, dividido por espada; el cadáver llevado ante el
padre y su cuerpo esparcido por el ponto, y los miembros del
anciano Pelias, cocidos en un caldero. ¡Cuánta sangre funesta
impíamente he derramado a menudo! Y ningún crimen he co-
metido irritada: lo ha provocado mi amor infeliz.
¿Mas qué pudo ]asón, hecho a la ley y a ajeno arbitrio? Al
hierro debió ofrecer su pecho ...
¡Mejor, ay, habla mejor, delirante dolor! Si es posible, que mi
]asón viva como ha sido; si no, que sin embargo viva y,
memorioso de lo nuestro, preserve mi regalo. La culpa es toda
de Creonte, el que, abusando de su cetro, disuelve uniones con-
yugales, y el que a una progenitora despoja de sus hijos y aleja
una fidelidad estrechada por íntima prenda. Que él sea perse-
guido, él solo pague los castigos que debe. En medio de eleva-
da ceniza hacinaré su casa; el negro remolino que se alza de las
llamas lo verá Malea, que encorva las prolongadas demoras a las
naves.
122
LUCIO ANNEO SÉNECA
150 NVfR. Sile, obsecro, questusque secreto abditos
manda dolorí o gravia quisquis vulnera
patiente et aequo mutus animo pertulit,
referre potuit: ira quae tegitur nocet;
professa perdunt odia vindictae locum.
155 MED. Levis est dolor qui capere consilium potest
et clepere sese: magna non latitant mala.
libet ire contra. NVfR. Siste furíalem iumpetum,
alumna: vix te tacita defendit quies.
MED. Fortuna fortes metuit, ignavos premit.
160 NVfR. Tunc est probanda, si locum virtus haber.
MED. Numquam potest non esse virtuti locus.
NVfR. Spes nulla rebus monstrat adflictis viam.
MED. Qui nil potest sperare, desperet nihil.
NVfR. Abiere Colchi, coniugis nulla est fides
165 nihilque superest opibus e tantis tibi.
MED. Medea superest, hic mare et terras vides
ferrumque et ignes et deos et fulmina.
NVfR. Rex est timendus. MED. Rex meus fuerat patero
NVfR. Non metuis arma? MED. Sint licet terra edita.
170 NVfR. Moriere. MED. Cupio. NVfR. Profuge. MED. Paenituit fugae.
NVfR. Medea - MED. Fiam. NVfR. Mater es. MED. Cui sim vides.
123
MEDEA
NODRIZA: Calla, te suplico, y tus quejas escondidas encomiénda-
las a secreto dolor. El que graves heridas, con paciente y quieto
ánimo, mudo ha sobrellevado, devolverlas ha podido; la ira que
se oculta daña. Confesados los odios, pierden su espacio para la
venganza.
MEDEA: Leve es el dolor que puede tomar consejo y ocultarse:
las grandes desgracias no permanecen escondidas. Me complace
ir en contra.
NODRIZA: Aplaca tu ímpetu de Furia, hija: apenas te defiende tu
callada quietud.
MEDEA: La Fortuna a los fuertes teme, a los indolentes oprime.
NODRIZA: Hay que probar el valor, si tiene su ocasión.
MEDEA: Nunca puede no haber ocasión para el valor.
NODRIZA: Ninguna esperanza muestra vía de solución a asuntos
dificiles.
MEDEA: El que nada puede esperar, que no desespere.
NODRIZA: Se fueron los calcos; de tu cónyuge ninguna fidelidad
hay y nada te queda de apoyos tan grandes.
MEDEA: Medea queda, aquí mar y tierras ves, y hierro y fuegos y
dioses y rayos.
NODRIZA: El rey ha de ser temido.
MEDEA: Rey había sido mi padre.
NODRIZA: ¿No temes sus armas?
MEDEA: Aunque hayan brotado de la tierra.
NODRIZA: Morirás.
MEDEA: Lo deseo.
NODRIZA: Huye.
MEDEA: Me arrepentí de una huida.
NODRIZA: Medea ...
MEDEA: Lo seré.
NODRIZA: Eres madre. .
MEDEA: Ves para quién lo soy.
123
175
180
185
190
195
LUCIO ANNEO SÉNECA
NVrR. Profugere dubitas? MEO. Fugiam, at ulciscar prius.
NVrR. Vindex sequetur. MEO. Forsan inveniam moras.
NVrR. Compesce verba, parce iam, demens, minis
animosque minue: tempori aptari decet.
MEO. Fortuna opes auferre, non animum potest.
sed cuius ictu regius cardo strepit?
ipse est Pelasgo tumidus imperio Creo.
CREO
Medea, Colchi noxium Aeetae genus,
nondum meis exportat e regnis pedem?
molitur aliquid: nota fraus, nota est manus.
cui parcet illa quemve securum sinet?
abolere propere pessimam ferro luem
equidem parabam: precibus evicit genero
concessa vita est, liberet fines metu
abeatque tuta. fert gradum contra ferox
minaxque nostros propius affatus petit.
arcete, famuli, tactu et accessu procul,
iubete sileat. regium imperium pati
aliquando discat.vade veloci fuga
monstrumque saevum horribile iamdudum avehe.
MEO. Quod crimen aut quae culpa multatur fuga?
CRoo Quae causa pellat, innocens mulier rogat.
MEO. Si iudicas, cognosce. CR. Si regnas, iube.
CR. Aequum atque iniquum regis imperium feras
MEO. Iniqua numquam regna perpetuo manent.
CR. 1, querere Colchis. MEO. Redeo: qui avexit, ferat.
CR. Vox constituto sera decreto venit.
124
MEDEA
NODRIZA: ¿Dudas en escapar? r
MEDEA: Huiré, pero primero me vengaré.
NODRIZA: Un vengador te seguirá.
MEDEA: Tal vez yo encuentre demoras.
NODRIZA: Reprime tus palabras, abstente ya de amenazas, de-
mente, y modera tus ánimos: conviene adaptarse a la ocasión.
MEDEA: La Fortuna puede llevarse los recursos, no el ánimo.
Pero, ¿por golpe de quién rechina el gozne regio? Es el propio
Creonte, engreído por su poder pelasgo.
CREONTE MEDEA
CREONTE: Medea, estirpe nociva de Eetes el de Cólquide, ¿aún
no saca ella el pie de mis reinos? Algo trama: conocida es su perfi-
dia, conocida su mano. ¿A quién respetará ella, o a quién dejará
tranquilo? A abolir con el hierro esa pésima calamidad, en verdad
on presteza me preparaba; con sus preces venció el yerno. Con-
cedida le fue la vida, libere a las fronteras del miedo, váyase sin
temor.
Feroz adelanta su paso en contra y amenazadora procura más
cerca nuestras palabras. Apartadla, siervos, lejos de mi contacto y
de mi proximidad, ordenadle que calle. Que un mandato regio
alguna vez aprenda a tolerarlo. Vete con veloz fuga, retírate ahora
mismo, monstruo cruel y horrible.
MEDEA: ¿Qué crimen o qué culpa es castigada con fuga?
CREONTE: ¡Qué causa la expulsa, pregunta la inocente mujer!
MEDEA: Si eres juez, instruye proceso.
CREONTE: Si reinas, ordena. Justo o injusto asume el mandato
del rey.
MEDEA: Reinos injustos jamás permanecen a perpetuidad.
CREONTE: Ve, quéjate con los de Cólquide.
MEDEA: Me regreso: el que' me trajo, que me lleve.
CREONTE: Tardía viene tu voz, después de tomada mi decisión.
124
LUCIO ANNEO SÉNECA
MEO. Qui statuit aliquid parte inaudita altera,
200 aequum licet statuerit, haud aequus fuit.
CR. Auditus a te Pelia supplicium tulit?
sed fare, causae detur egregiae locus.
MED. Difficile quam sit animum ab ira flectere
iam concitatum quamque regale hoc putet
205 sceptris superbas quisquis admovit manus,
qua coepit ire, regia didici mea.
quamvis enim sim clade miseranda obruta,
expulsa supplex sola deserta, undique
afflicta, quondam nobili fulsi patre
210 avoque clarum Sole deduxi genus.
quodcumque placidis flexibus Phasis rigat
Pontusque quidquid Scythicus a tergo videt.
palustribus qua maria dulcescunt aquis,
armata peltis quidquid exterret cohors
215 inclusa ripis vidua Thermodontiis,
hoc omne noster genitor imperio regit.
generosa, felix, decore regali potens
fulsi: petebant tunc meos thalamos proci,
qui nunc petuntur. rapida fortuna ac levis
220 praecepsque regno eripuit, exilio dedit.
confide regnis, cum levis magnas opes
huc ferat et illuc casus - hoc reges habent
magnificum et ingens, nulla quod rapiat dies:
prodesse miseris, supplices fido lare
225 protegere. solum hoc Colchico regno extuli,
decus illud ingens Graeciae et florem inclitum,
praesidia Achivae gentis et prolem deum
servasse memet. munus est Orpheus meum,
qui saxa cantu mulcet et silvas trahit,
125
MEDEA
MEDEA: El que decretó algo sin haber escuchado a la otra parte,
aunque haya decretado cosa justa, no fue justo.
CREONTE: ¿Escuchado por ti', sobrellevó Pelias su suplicio? Pero
habla, sea dado espacio a una causa egregia.
MEDEA: Qué difícil es doblegar a un ánimo ya excitado por la
ira, y qué cosa propia de rey considera el que aplicó sus manos
soberbias sobre el cetro: el proseguir por donde empezó. 10
aprendí en mi palacio. Pues, aunque he sido abrumada por des-
gracia miseranda, expulsada, suplicante, sola, abandonada, por to-
das partes abatida, antaño fulguré con mi noble padre y obtuve
lara estirpe de mi abuelo el Sol. Todo lo que con sus plácidas
vueltas riega el Fasis, y todo lo que el Ponto escitio ve a su espalda
- por donde los mares se endulzan con palustres aguaS-j todo lo
que la armada cohorte sin marido aterroriza con sus escudos, en-
errada por las riberas del Termodonte ... , todo esto nuestro proge-
nitor lo rige con su autoridad.
Noble, feliz, poderosa por decoro regio fulguré: pedían enton-
ces mi tálamo los pretendientes que ahora son pedidos. La
devoradora fortuna, escurridiza y precipitaqa me apartó del reino,
me entregó al exilio. Fíate de reinos, cuando la escurridiza casua-
lidad grandes recursos lleva para acá y para allá ...
Los reyes tienen esto de magnífico y grandioso, que ni un
solo día se les arrebata: ser de provecho para los desdichados,
proteger en su confiable lar a los suplicantes.
Del reino de la Cólquide, esto solo obtuve: haber salvado yo
misma aquel ingente decoro e ínclita flor de Grecia, baluarte de
la nación aquea y prole de dioses. Regalo llÚO es Orfeo, el que
con su canto rocas ablanda y bosques atrae. Regalo llÚO es la
125
LUCIO ANNEO SÉNECA
230 geminique munus Castor et Pollux meum est
satique Borea quique trans Pontum quoque
summota Lynceus lumine immisso videt,
omnesque Minyae: nam ducem taceo ducum,
pro quo nihil debetur: hunc nulli imputo;
235 vobis revexi ceteros, unum mihi.
incesse nunc et cuncta flagitia ingere.
fatebor: obici crimen hoc solum potest,
Argo reversa. virgini placeat pudor
paterque placeat: tota cum ducibus ruet
240 Pelasga tellus,hic tuus primum gener
tauri ferocis ore flammanti occidet.
fortuna causam quae volet nostram premat,
non paenitet servasse tot regum decus.
quodcumque culpa praemium ex omni tuli,
245 hoc est penes te. si placet, damna ream;
sed redde crimen. sum nocens, fateor, Creo:
talem sciebas esse, cum genua attigi
fidemque supplex praesidis dextrae peti;
iterum miseriis angulum ac sedem rogo
250 latebrasque viles: urbe si pelli placet,
detur remotus aliquis in regnis locus.
CR. Non esse me qui sceptra violentus geram
nec qui superbo miserias calcem pede,
testatus equidem videor haud ciare parum
255 generum exulem legendo et afflictum et gravi
terrore pavidum, quippe quem poenae expetit
letoque Acastus regna Thessalica optinens.
senio trementem debili atque aevo gravem
patrem peremptum queritur et caesi senis
260 discissa membra, cum dolo captae tuo
piae sorores impium auderent nefas.
126
MEDEA
dualidad de Cástor y Pólux y los hijos de Bóreas, y Linceo, el
que al otro lado del Ponto incluso lo lejano ve con su enviada
luz ocular, y todos los Minias. En verdad callo al caudillo de
'audillos, por él nada se me debe. A nadie le asigno éste; para
v sotros he acarreado a los demás, para mí a ese único.
Incúlpame ahora y acumula todas mis infamias, las confesaré;
'ste solo crimen puede echárseme en cara: la vuelta de Argo.
A la doncella pudo complacer su pudor y pudo complacer su
padre: con sus caudillos se habría derrumbado toda la tierra
pelasga; este yerno tuyo habría sucumbido primeramente por la
flameante boca del toro feroz. 12
La fortuna que sea asedie la causa nuestra, no me arrepiento
de haber salvado tan gran decoro de reyes.
Todo premio que obtuve de mi culpa toda, ése está en tus
manos; si te place, condena a la acusada, pero devuélvele su
rimen. Soy culpable, Creonte, lo confieso: sabías que yo era tal,
uando tus rodillas toqué y suplicante pedí la buena fe de tu
protectora diestra. De nuevo para mis desgracias un rincón y
una sede te pido y un escondite vil; si te place que yo sea expul-
ada de la ciudad, déseme algún remoto lugar dentro de tus
reinos.
CREONTE: Que no soy yo uno que violento lleve los cetros, ni
uno que las miserias pisotee con soberbio pie, en verdad me
parece que claramente lo he testimoniado no poco, al elegir a
un yerno proscrito, tan afligido como sobrecogido por grave te-
rror; al cual, en efecto, para su castigo y muerte violenta deseó
vivamente Acasto, el que posee los reinos tesalios. Él se queja
por el padre muerto, trémulo por su ancianidad y grave por su
débil edad, y porque fueron desgarrados los miembros del an-
ciano asesinado,13 cuandq, atrapadas por tu engaño, sus piado-
sas hermanas se atrevieron a impío sacrilegio.
126
LUCIO ANNEO SÉNECA
potest lason, si tuam causam amoves,
suam tueri: nullus innocuum cruor
contaminavit, afuit ferro manus
265 proculque vestro purus a coetu stetit.
tu, tu malorum machinatrix facinorum,
feminea cui nequitia ad audenda omnia,
robur virile est, nulla famae memoria,
egredere, purga regna, letales simul
270 tecum aufer herbas, libera cives metu,
alia sedens tellure sollicita deos.
MEO. Profugere cogis? redde fugienti ratem
et redde comitem - fugere cur solam iubes?
non sola veni. bella si metuis pati,
275 utrumque regno pelle. cur sontes duos
distinguis? illi Pelia, non nobis iacet;
fugam, rapinas adice, desertum patrem
lacerumque fratrem, quidquid etiam nunc novas
docet maritus coniuges, non est meum:
280 totiens nocens sum facta, sed numquam mihi .
CR. lam exisse decuit. quid seris fando moras?
MED. Supplex recedens iIIud extremum precor,
ne culpa natos matris insontes trahat.
eR. Vade: hos paterno ut genitor excipiam sinu.
285 MEO. Per ego auspicatos regii thalami toros,
per spes futuras perque regnorum status,
Fortuna varia dubia quos agitat vice,
precor, brevem largire fugienti moram,
dum extrema natis mater infigo oscula,
290 fortasse moriens. eR. Fraudibus tempus petiso
MEO. Quae fraus timeri tempore exiguo potest?
eR. Nullum ad nocendum tempus angustum est malis.
MEDEA
I'u de Jasón, si tu causa separas, defender la suya: ninguna
angr al inofensivo contaminó, se abstuvo del hierro su mano y
I j s de vuestro grupo permaneció puro. Tú, tú, maquinadora
dt, malvadas fechorías, que femenina maldad -para atreverte a
lodo- y fuerza viril tienes, sin memoria de tu fama; sal, purifica
mis reinos, tus letales hierbas junto contigo llévatelas, libera a
I s iudadanos de su miedo; asentada en otra tierra, importuna
.1 1 s dioses.
MEDEA: ¿A huir me obligas? Devuelve a la fugitiva su nave,
también devuélvele su compañero ... ¿Por qué ordenas que yo
huya sola? No vine sóla. Si temes padecer guerras, a ambos ex-
pulsa de tu r e i n ~ . ¿Por qué distingues entre dos culpables? En
f vor de aquél yace Pelias, no en favor nuestro; añade huida,
rapiñas, mi abandonado padre y mi lacerado hermano, todo lo
lue incluso ahora a sus nuevas cónyuges enseña mi marido; no
cosa mía. ¡Tantas veces me hice culpable, pero nunca en fa-
vor mío!
CREONTE: Ya era conveniente que te fueras. ¿Por qué siembras
demoras hablando?
MEDEA: Retrocediendo suplicante, te ruego esto último: que la
ulpa de su madre no arrastre a sus hijos inocentes.
CREONTE: Vete: en paternal regazo, como un padre, acogeré a
éstos.
MEDEA: Yo, por el lecho de buenos auspicios -de regio tálamo-
, por las esperanzas futuras y por la situación de los reinos, a los
que la Fortuna variable agita en dudosa alternativa, te ruego que
concedas breve demora a la que huye, mientras que como madre
-acaso moribunda- grabo mis últimos besos en mis hijos.
CREONTE: Para engaños pides tiempo.
MEDEA: ¿Qué engaño puede ser tan temido en tiempo exiguo?
CREONTE: Para los malvaqos ningún tiempo es limitado para
dañar.
127
LUCIO ANNEO SÉNECA
MEO. Parumne miserae temporis lacrimis negas?
CR. Etsi repugnat precibus infixus timor,
295 unus parando dabitur exilio dies.
MED. Nimis est, recidas aliquid ex isto licet:
et ipsa propero. en. Capite supplicium lues,
clarum priusquam Phoebus attollat diem
nisi cedis Isthmo. sacra me thalami vocant,
j()() vocat precari festus Hymenaeo dies.
310
:\1 5
320
CHORVS
Audax nimium qui freta primus
rate tam fragili perfida rupit
terrasque suas post terga videns
animam levibus credidit auris,
dubioque secans aequora cursu
potuit tenui fidere ligno
inter vitae mortisque vias
nimium gracili limite ducto.
nondum quisquam sidera norat,
stellisque quibus pingitur aether
non erat usus, nondum pluvias
Hyadas poterat vitare ratis,
non Oleniae lumina caprae,
nec quae sequitur flectitque senex
Attica tardus plaustra Bootes,
nondum Boreas, nondum Zephyrus
nomen habebant.
Ausus Tiphys pandere vasto
carbasa ponto legesque novas
scribere ventis: nunc lina sinu
tendere tato. nunc prolato
128
MEDEA
MEDEA: ¿Un poco de tiempo para lágrimas niegas a una desdi-
chada?
CREONTE: Aunque mi arraigado temor rechaza tus ruegos, un
solo día te será dado para preparar tu exilio.
MEDEA: Es demasiado, está bien que reduzcas algo de eso:
incluso yo misma tengo prisa.
CREONTE: Con tu cabeza pagarás el castigo, si antes de que Febo
alce el claro día no te Tetiras del istmo. Lo sagrado del tálamo me
llama, llama a rogar el festivo día en honor de Himeneo.
CORO
Demasiado audaz el primero que hendió oleajes traidores con bar-
co tan frágil, y el que, viendo sus tierras a sus espaldas, confió su
alma a ligeros vientos apacibles y, cortando las aguas con dudoso
curso, pudo confiarse a ligero tronco, después de trazar un lin-
dero demasiado sutil entre caminos de vida y de muerte.
Nadie aún los astros había conocido ni había utilizado las es-
trellas con que se pinta el cielo; aún no las lluvias híades había
podido evitar un barco, ni la luz de los ojos de la cabra olenia ni
los carros de la Osa que sigue y dirige el tardo Bootes; aún no el
Bóreas, aún no el Zéfito tenían nombre.
Osó Tifis desplegar v e l a ~ de lino por el vasto ponto y dictar
leyes nuevas a los vientos: ora tender los linos a plenitud, ora
128
325
330
335
340
345
350
LUCIO ANNEO SÉNECA
pede transversos captare notos,
nunc antemnas medio tutas
ponere malo, nunc in summo
religare loco, cum iam totos
avidus nimium navita flatus
optat et alto rubicunda tremunt
sipara velo.
Candida nostri saecula patres
videre, procul fraude remota.
sua quisque piger litora tangens
patrioque sen ex factus in arvo,
parvo dives, nisi quas tulerat
natale solum, non norat opes:
bene dissaepti foedera mundi
traxit in unum Thessala pinus
iussitque pati verbera pontum,
partemque metus fieri nostri
mare sepositum.
dedit illa graves improba poenas
per tam longos ducta timores,
cum duo montes, claustra profundi,
hinc atque illinc subito impulsu
velut aetherio gemerent sonitu,
spargeret arces nubesque ipsas
mare deprensum.
palluit audax Tiphis et omnes
labente manu misit habenas,
Orpheus tacuit torpente lyra
ipsaque vocem perdidit Argo.
quid cum Siculi virgo Pelori,
rabidos utero succincta canes,
orones pariter solvit hiatus?
129
MEDEA
capturar los austros transversales a cabo extendido, ora poner
seguros los palos a medio mástil, ora sujetarlos en altísima po si-
' ión, cuando ya el ávido nauta anhela todos los vientos y rubi-
undos estandartes se estremecen en alta vela.
Nuestros padres vieron cándidos siglos, apartados éstos del
engaño. El hombre inactivo, contiguo a sus litorales, envejecido
en el patrio campo y rico en parvedad, no había conocido ri-
quezas sino las que había producido su suelo natal.
Las alianzas del bien distribuido mundo las arrastró a un solo
punto un pino tesalio, y ordenó que el ponto padeciera golpes y
que parte de nuestro miedo fuera el mar distante. Aquel ímprobo
pino ocasionó graves castigos al ser conducido por tan prolonga-
dos temores, cuando dos montañas, claustros de la zona abisal,
por aquí y por allá con súbito impulso gimieron con sonido al
modo del cielo, y a cimas y a las propias nubes salpicó el mar
comprimido. 14
Palideció el audaz Tifis y con mano desfalleciente todas las
riendas soltó, Orfeo calló con su embotada lira y la propia Argo
perdió su voz.
¿Qué, cuando la doncella del Peloro siciliano, ceñida del vien-
tre por rabiosos canes, por igual soltó toda clase de aullidos?
129
355
365
370
375
380
LUCIO ANNEO SÉNECA
quis non tatos horruit artus
totiens uno latrante malo?
quid cum Ausonium dirae pestes
voce canora mare muIcerent
cum Pieria resonans cithara '
Thracius Orpheus solitam cantu
retinere rates paene coegit
Sirena sequi? quod fuit huius
pretium cursus? aurea pellis
maiusque mari Medea malum
,
merces prima digna carina.
Nunc iam cessit pontus et omnes
patitur leges: non Palladia
compacta manu regumque ferens
ínclita remos quaeritur Argo _
quaelibet altum cumba pererrat;
terminus omnis motus et urbes
muros terra posuere nova,
nil qua fuerat sede reliquit
pervius orbis:
Indus gelidum potat Araxen,
Albín Persae Rhenumque bibunt _
venient annis saecula seris
quibus Oceanus vincula
laxet et ingens pateat tellus
Tethysque novas detegat orbes
nec sit terris ultima Thule.
NVTRIX
celerem qua rapis tectis pedem?
resiste et Iras comprime ac retine impetum.
130
MEDEA
¿Quién no se erizó por todas sus articulaciones cada vez que
uno solo de esos malvados ladraba?
¿Qué, cuando funestas calamidades con voz canora embele-
saban el mar ausonio; cuando, haciendo eco su pieria cítara, el
tracia Orfeo a la sirena acostumbrada a retener barcos con su
canto, casi la obligó a seguirlo? ¿Cuál fue el precio de este viaje?
- Una piel áurea y Medea: desgracia mayor que el mar, recom-
pensa digna de la primera nave.
Ahora ya cedió el ponto y todas las leyes padece: no se re-
quiere una Argo construida por mano de Palas y que, ínclita,
lleve remos de reyes ... cualquier barca va errante por alta mar.
Todo término ha sido movido y las ciudades muros han puesto
en tierra nueva; en la sede en la que había estado, nada dejó el
accesible orbe: el indio abreva en el gélido Araxe, los persas el
Elba y el Rin beben .. . Vendrán siglos en años tardíos, en los que
Océano suelte los vínculos de las cosas y el ingente globo
terráqueo se abra y Tetis manifieste nuevos orbes y Tule no sea
la más alejada entre las tierras.
NODRIZA
Criatura, ¿hacia dónde tu acelerado pie por las habita-
ciones? Resiste y reprime tus iras y refrena tu ímpetu.
130
LUCIO ANNEO SÉNECA
Incerta qualis entheos gressus tulit
cum iam recepto maenas insanit deo
Pindi nivalis vertice aut Nysae iugis,
385 talis recursat huc et huc motu effero
furoris ore signa lymphati gerens. '
flarnmata facies spiritum ex alto citat,
proclamat, oculos uberi fletu rigat,
renidet: omnis specimen affectus capit.
390 haeret: minatur aestuat queritur gémit.
quo pondus animi vergat, ubi ponat minas,
ubi se iste fluctus franget? exundat furor.
non facHe secum versat aut medium scelus'
se vincet: irae novimus veteris notas. '
395 magnum aliquid instat, efferum immane impium:
vultum furoris cerno. di fallant metum!
MEOEA
Si quaeris odio, misera, quem statuas modum:
imitare amorem. egone ut faces
inulta patiar? segnis hic ibit dies,
400 tanto petitus ambitu, tanto datus?
dum terra caelum media libratum feret
nitidusque certas mundus evolvet vices
numerusque harenis derit et solem dies,
noctem sequentur astra, dum siccas polus
405 versa bit Arctos, flumina in pontum cadent,
numquam meus cessabit in poenas furor
crescetque semper - quae ferarum irnmanitas,
quae Scylla, quae Charybdis Ausonium mare
Siculumque sorbens quaeve anhelantem premens
410 Titana tantis Aetna fervebit minis?
non rapidus amnis, non procellosum mare
131
MEDEA
In egura ha llevado sus pasos, cual ménade inspirada por
dios s, cuando enloquece después de que ha sido presa de un
dios: por la cumbre del Pindo nevado o por las alturas de Nisa,
IIf orre ella por aquí y por allá con movimiento feroz, llevando
'n su rostro señales de delirio frenético. Su candente faz convo-
l ' " aliento desde lo más hondo, grita, sus ojos riega con copioso
llanto, sonríe: aquella capta muestra de todo sentimiento. Se pa-
mllza, amenaza, se agita, se queja, gime. ¿Adónde podría tender
'1 peso de su alma, dónde depondría sus amenazas, dónde se
qu brará ese ole:}.je? La desborda el delirio. No repasa consigo
IIn rimen fácil o mediano, se superará: hemos conocido indi-
do de su vieja ira. Se aplica a algo grande, feroz, desmesurado,
"lirIo: percibo el rostro del delirio. ¡Que los dioses engañen a
1111 miedo!
MEOEA NOORIZA
M ''UEA: Si buscas, desdichada, decretar una dimensión para mi
11 Iio, equipáralo a mi amor. ¿Que padezca yo sin venganza, re-
antorchas nupciales? ¿Inactivo se irá este día, pedido y con-
(' , IIdo con tan grande rodeo? Mientras la tierra de en medio
"obre lleve equilibrado al cielo y el nítido firmamento ruede a
hunos ciertos y falte un número para las arenas y el día al sol y
las strellas a la noche sigan, mientras la bóveda celeste repase
Sl' 'a a las Osas y los ríos caigan al ponto, nunca mi delirio
el de consagrarse a venganzas y crecerá siempre ... ¿Qué
ilion truosidad de fieras, qué Escila, qué Caribdis que absorbe el
•• lIS nio mar y el de Sicilia,. o qué Etna que oprime a anhelante
Tlt n hervirá con tan grandes amenazas? No un rápido torrente,
131
LUCIO ANNEO SÉNECA
Pontusve coro saevus aut vis ignium
adiuta flatu possit imitari impetum
irasque nostras: sternam et evertam omnia.
415 Timuit Creontem ac bella Thessalici ducis?
amor timere neminem verus potest.
sed cesserit coactus et dederit manus:
adire certe et coniugem extremo alloqui
sermone potuit - hoc quoque extimuit ferox;
420 laxare certe tempus immitis fugae
genero licebat - liberis unus dies
datus est duobus. non queror tempus breve:
multum patebit. faciet hic faciet dies
quod nullus umquam taceat - invadam deos
425 et cuneta quatiam. NVfR. Recipe turbatum malis,
era, pectus, animum mitiga. MEO. Sola est quies
mecum ruina cuneta si video obruta:
mecum omnia abeant. trahere, cum pereas, libet.
NVfR. Quam multa sint timenda, si perstas, vide:
430 nemo potentes aggredi tutus potest.
IAsoN
O dura fata semper et sortemasperam,
cum saevit et cum parcit ex aequo malam!
remedia quotiens invenit nobis deus
periculis peiora: si vellem fídem
435 praestare meritis coniugis, leto fuit
caput offerendum; si mori nollem, fide
misero carendum. non timor vicit fidem,
sed trepida pietas: quippe sequeretur necem
proles parentum. sancta si caelum incolis
440 Iustitia, numen invoco ac testor tuum:
nati patrem vicere. quin ipsam quoque,
132
MEDEA
no el proceloso mar o el Ponto cruel por el Coro, o la fuerza de
llamas ayudada por el viento podría imitar nuestro ímpetu e iras:
abatiré y subvertiré todo.
¿Temió él a Creonte y a las guerras del caudillo tesalio? Un
amor verdadero a nadie puede temer. ¡Pero que coaccionado
haya cedido y rendido sus manos! En verdad pudo acercarse a
su cónyuge y hablarle en última conversación ... A esto también
luvo miedo el hombre fiero. Diferir el tiempo de mi cruel huida,
'iertamente le estaba permitido al yerno ... Para mis dos hijos un
solo día me fue dado. No lamento el tiempo breve: mucho se
'xtenderá. Hará, hará' este día 10 que ninguno otro jamás podría
aliar ... Me lanzaré contra los dioses y conmoveré todo.
NODRIZA: Recupera el juicio, señora, perturbado por las des-
gracias, mitiga tu animosidad.
MEDEA: Una sola tranquilidad hay: ver todo sepultado en rui-
nas junto conmigo: que todo se vaya conmigo. Place atraer ha-
ja uno cuando pereces.
NODRIZA: ¡Cuánto más habría que temer, si persistes! Considé-
ralo: a los poderosos nadie puede, con seguridad, agredirlos.
JASÓN MEDEA
JASÓN: ¡Oh, hados siempre duros y suerte áspera! ¡Por igual mala
uando se ensaña y cuando es moderada! Cuántas veces una
divinidad halló para nosotros remedios peores que los peligros:
si yo quisiera dar prueba de fidelidad a mi cónyuge -que lo ha
merecido- a muerte violenta habría que ofrecer mi cabeza; si yo
no quisiera morir, habría que privarme -desdichado- de esa fi-
delidad, El temor no ha vencido mi fidelidad, sino una alarmada
piedad, puesto que a la ejecución de los padres seguiría su pro-
le. Si tú, santa Justicia, habitas el cielo, tu numen invoco y lo
pongo por testigo: los hijos han vencido al padre. Más aún, ella
132
LUCIO ANNEO SÉNECA
etsi ferox est carde nec patiens iugi,
consulere natis malle qua m thalamis reor.
constituit animus precibus iratam aggredi.
445 atque ecce, viso memet exiluit, furit,
fert odia prae se: totus in vultu est dolor.
MEO. Fugimus, Iason: fugimus - hoc non est novum,
mutare sedes; causa fugiendi nova est:
pro te solebam fugere. discedo exeo,
450 penatibus profugere quam cogis tuis:
at qua remittis? Phasin et Colchas peta m
patriumque regnum quaeque fraternus cruor
perfudit arva? quas peti terras iubes?
quae maria monstras? Pontici fauces freti
455 per quas revexi nobilem regum manum
adulterum secuta per Symplegadas?
parvamne Iolcon, Thessala an Tempe petam?
quascumque aperui tibi vias, clausi mihi -
qua me remittis? exuli exilium imperas
460 nec das. eatur, regius iussit gener:
nihil recuso. dira supplicia ingere:
merui. cruentis paelicem poenis premat
regalis ira, vinculis oneret manus
clausamque saxo noctis aeternae obruat:
465 minora meritis patiar - ingratum caput,
revolvat animus igneos tauri halitus
interque saevos gentis indomitae metus
armifero in arvo flammeum Aeetae pecus,
hostisque subiti tela, cum iussu meo
470 terrigena miles mutua caede occidit;
adice expetita spolia Phrixei arietis
somnoque iussum lumina ignoto dare
insomne monstrum, traditum fratrem neci
133
MEDEA
, 1I m.1 I mbién, aunque feroz es de corazón y no soporta yugo,
I () qu ' prefiere velar por sus hijos y no por su tálamo.
I kddió mi alma acometer con ruegos a la airada. y he la
t¡ul. 1 pués de verme ha saltado, delira, lleva odios delante
I ' lIa, todo su dolor está en el rostro.
MI' I)f!A: Huimos, ]asón, huimos .. . No es nuevo esto de mudar
sl' d s, la causa de la huida es la nueva: por ti yo solía huir. Me
11(' jl' , salgo. A la que obligas a huir de tus penates, ¿adónde la
I ' mil 's? ¿A Fasis y a Calcos me dirigiré, y al reino patrio y a los
l .11111 s que sangre fraterna inundó? ¿A qué tierras ordenas que
III( dirija? ¿Qué mares me muestras? ¿Las fauces del mar póntico, a
'r.av's de las cuales transporté noble tropa de reyes, siguiendo a
1111 ,1 IClltero a través de las Simplégades? ¿Me dirigiré a la pequeña
1II I'OS o a la tesalia Tempe? Todas las vías que te he abiertO me las
IIC' ' reado ... ¿Adónde me remites? Ordenas exilio a una e:1tiliada y
111' Sl ' lo indicas. Sea. Yerno de rey lo ha ordenado. Nada rehúso.
I'llIWll tos suplicios impón: los he merecido. Con cruentos castigos
1I 1.1 roneubina asedie la ira regia, con ataduras abrume mis manos
y, ( ' 1) ' ~ r r a d a , que me sepulte con lápida de noche eterna: padece-
I m ' nos de lo merecido ...
Caudillo ingrato, que tu pensamiento traiga de nuevo los
W\ ' )8 alientos del toro y, entre crueles miedos de gente indó-
11111 ,1, ' 1 flamígero rebaño de Eetes en medio de armado campo
los dardos de súbito enemigo, cuando, por orden mía, la
(,Ida desea terrigena se dio muerte en mutua matanza; añade los
.llIh 'lados despojos del carnero de Frixo y el insomne mOnstruo
IIhllg do a dar la luz de sus ojos a ignoto
15
sueño, y al hermano
1' 1111 'sado a muerte violenta, y el crimen cometido no una sola
133
LUCIO ANNEO SÉNECA
et scelere in uno non semel factum scelus,
475 ausasque natas fraude deceptas mea
secare membra non revicturi senis:
aliena quaerens regna deserui mea:
per spes tuorum liberum et certum larem
per victa monstra, per manus pro te quibus
480 numquam peperci, perque praeteritos metus,
per caeleum et undas, coniugi testes mei,
miserere, redde supplici felix vicem.
ex opibus illis, quas procul raptas Scythae
usque a perustis Indiae populis agunt,
485 quas quia referta vix domus gaza capit,
ornamus auro nemora, nil exul tuli
nisi fratris artus: has quoque impendi tibi;
tibi patria cessit, tibi pater, frater, pudor -
hac dote nupsi . redde fugienti sua.
490 lAS. Perimere cum te vellet infestus Creo,
lacrimis meis evictus exilium dedit.
MED. Poenam putabam: munus ut video est fuga.
lAS. Dum licet abire, profuge teque hinc eripe:
gravis ira regum est semper. MEO. Hoc suades mihi,
495 praestas Creusae: paelicem invisam amoves.
lAs. Medea amores obicit? MEO. Et caedem et dolos.
lAS. Obicere tandem quod potes crimen mihi?
MED. Quodcumque feci . lAS. Restat hoc unum insuper,
tuis ut etiam sceleribus fiam nocens.
500 MEO. Tua illa, tua sunt illa: cui prodest scelus
is fecit - omnes coniugem infamem arguant,
134
MEDEA
'n un solo crimen, y a las hijas que, engañadas por mi perfi-
, ollar n cortar los miembros del anciano que no vencería de
1 VO.
HII, 'nndo ajenos reinos abandoné los ITÚOS.
, ,,,. las esperanzas de tus hijos y por el seguro lar; por los
III Ido ' monstruos; por mis manos, con las que nunca te fui
IIIldt'rada; por los pretéritos miedos; por el cielo y las olas, testi-
I dl' mi unión conyugal, compadécete; feliz tú, da de nuevo
11 ' 11" n la que suplica.
r k las fortunas aquellas que, robadas lejos, escitas se lle-
/1 In ' luso desde abrasados pueblos de India; de las riquezas
1" " , or estar repleta la casa, ésta apenas las contiene (con oro
1,,, na mas bosques), nada me llevé como exiliada, excepto
IIIh' lllhros de mi hermano: éstos también te los dediqué. A ti te
,di) el paso mi patria, a ti mi padre, mi hermano, mi pudor ... ,
111/1 's:! dote me casé. Devuelve lo suyo a la que huye.
fAS IN: Cuando el hostil Creonte quería destruirte, vencido por
1111 I.lwimas te dio el exilio.
MwmA: Yo lo consideraba un castigo; tal como lo veo, la hui-
l. 1'11 un regalo.
N: Mientras es lícito irse, huye y apártate de aquí: la ira de
It I I'Y's siempre es grave.
MI',IlP.A: Una cosa me aconsejas, proteges a Creúsa: apartas a
1111.1 'oncubina aborrecida.
N: ¿Medea echa en cara amores?
Y matanza y traiciones.
¿Finalmente qué crimen puedes echarme en cara?
MI\I )P.A: Todo lo que hice.
' AS N: Esto solo falta, además: que también me vuelva culpa-
lIle' le tus crímenes.
MI.Il P.A: Tuyos, ésos son tuyos: al que le aprovecha un crimen,
In IIlzo .. . Todos acusen de infame a tu cónyuge, tú solo de-
134
LUCIO ANNEO SÉNECA
. solus tuere, solus insontem vaca:
tibi innocens sit quisquis est pro te nocens.
lAS. Ingrata vita est cuius acceptae pudet.
505 MEO. Retinenda non est cuius acceptae pudet.
lAS. Quin potius ira concitum pectus doma,
placare natis. MEO. Abdico eiuro abnuo _
meis Creusa liberis fratres dabit?
lAS. Regina natis exulum, afflictis potens.
510 MED. Non veniat umquam tam malus miseris dies
qui prole foeda misceat prolem inclitam,
Phoebi nepotes Sisyphi nepotibus.
lAS. Quid, misera, meque teque in exitium trahis?
abscede quaeso. MED. Supplicem audivit Creo.
515 lAS. Quid facere possim, loquere. MEO. Pro me ? vel scelus.
lAS. Hinc rex et illinc - MEO. Est et his maior metus:
Medea. nos + confligere. certemus sine,
sit pretium Jasan. lAS. Cedo defessus malis.
et ipsa casus saepe iam expertos time.
520 MEO. Fortuna semper omnis infra me stetit.
lAS. Acastus instat. MED. Propior est hostis Creo:
utrumque profuge. non ut in socerum manus
armes nec ut te caede cognata inquines
Medea cogit: innocens mecum fuge.
525 lAS. Et quis resistet, gemina si bella ingruant,
Creo atque Acastus arma si iungant sua?
135
MEDEA
lo Ilámala inocente: sea inocente para ti todo el
por 1I 's ulpable.
IN lograta vida es la del que se avergüenza de haberla
11 do,
M I)(IA: N hay que retener la del que se avergüenza de ha-
rl I t'pl do.
lA ' IN: Vamos, mejor doma tu pecho excitado por la ira; por
11111 " , • plá.cate.
MI'I"''': Los rechazo, reniego de ellos, los niego ... ¿A mis hijos
, lit Imanas Creúsa?
)A"ÚN: A hijos de exiliados, a afligidos, como reina poderosa.
Mml.": No llegue jamás, para mis desdichados, día tan malo,
'" ' IJIt'Z le a una prole ínclita con una prole infame: a descen-
I 111', d Febo con descendientes de Sísifo.
lA IN: ¿Por qué, desdichada, a ti y a mí arrastras a la ruina?
I I lit' , l lo ruego.
MI' llHA: A la suplicante escuchó Creonte.
lA IN: ¿Qué puedo hacer? Habla.
MI'fWA: ¿Por mí? Hasta un crimen.
IA\('JN: Acá y allá hay un rey ...
MI' Il/!A: Hay también un miedo mayor que éstos: Medea. Batá-
Permite que luchemos, sea ]asón el premio.
lAS N: Cedo, agotado, ante mis males. Y tú misma teme las
I 'w(' J1luras a menudo ya experimentadas.
MI IlEA: Toda fortuna siempre ha estado abajo de mí.
lAS IN: Acasto apremia.
MIIIWA: Más cercano está el enemigo Creonte. Huye de uno y
dI nlr , No a que armes tus manos contra el suegro ni a que te
1II,IIIeh s en matanza consanguínea te fuerza Medea: inocente,
IHly" ' nmigo.
N: ¿Y quién resistirá si dobles guerras nos asechan y si
«It'onl y Acasto unen sus armas?
135
530
535
540
545
550
555
LUCIO ANNEO SÉNECA
MEO. His adice Colchas, adice et Aeeten ducem
Scythas Pelasgis iunge: demersos daba. '
lAS. Alta extimesco sceptra. MEO. Ne cupias vide.
lAS. Suspecta ne sint, langa colloquia amputa.
MEO. Nunc surnme tato Iuppiter caelo tona
intende dextram, vindices flarnmas para '
omnemque ruptis nubibus mundum quate.
nec deligenti tela librentur manu
vel me vel istum: quisquis e no bis cadet
nocens peribit, non potest in nos tuum
errare fulmen. lAS. Sana meditari incipe
et placida fare. si quod ex soceri domo
potest fugam levare solamen, pete.
MEO. Contemnere animus regias, ut scis, opes
potest soletque; liberos tantum fuga e
habere comites liceat in quorum sinu
lacrimas profundam. te novi nati manent.
lAS. Parere precibus cupere me fateor tuis'
pietas vetat: namque istud ut possim pati:
non ipse memet cogat et rex et socer.
haec causa vitae est, hoc perusti pectoris
curis levamen. spiritu citius queam
carere, membris, luce. MEO. Sic natos amat?
bene est, tenetur, vulneri patuit locus.
suprema certe liceat abeuntem loqui
mandata, liceat ultimum amplexum dare:
gratum est et illud. voce iam extrema peto,
ne, si qua nos ter dubius effudit dolor,
maneant in animo verba: melioris tibi
memoria nostri sedeat; haec irae data
136
MEDEA
MI'IlP.A: A éstos añade Calcos, añade también al caudillo Eetes, a
1lC.'lasgos junta con los escitas: arruinados los entregaré.
J"" N: Me atemorizan los cetros elevados.
MI' OIlA: Mira que no los desees.
Para que no sean sospechosos, acorta esos largos co-
IlI/os.
MI'I)!lA: Ahora, supremo Júpiter, por todo el cielo retumba,
Ild,' tu diestra, vengadoras llamas prepara y todo el mundo
Il!llll ' ve, después de rotas las nubes. Y no sean lanzados tus
Idos con mano que escoge, o a mí o a ése: cualquiera de
(/ lllros que caiga, culpable perecerá, no puede equivocarse tu
Y" 'nlre nosotros.
J"SON: Comienza a meditar con sensatez y a hablar con placi-
I ., Si algo de casa de mi suegro puede llevar consuelo a tu
IlIld.l , pídelo.
MII)!'A: Mi alma, como sabes, puede y suele desdeñar bienes
, S6lo sé ame lícito tener a mis hijos como compañeros de
hUld.I, 'n cuyo regazo derramaré mis lágrimas. A ti te aguardan
hll" nuevos.
Confieso que yo deseo obedecer a tus súplicas; mi pie-
I d lo veda, pues el propio rey y suegro no me obligaría a que
., ".'porte eso. Ésta es causa de mi vida, éste el consuelo de mi
JI I hu abrasado por cuitas. Antes podría yo carecer de aliento,
tI! /111 'mbros, de luz.
MI /IlIlA (hablando consigo): ¿Así ama a sus hijos? Está bien,
l.) .ltf3pado, se ha abierto lugar para una herida. (En voz alta)
( h' JI.lIn ' nte sea lícito para la que se va el pronunciar sus postre-
111 Illandatos, séale lícito dar su último abrazo: también esto es
1.110. , n voz ya final te pido que, si de algún modo nuestro
dnh 11 • ha externado equívoco, no permanezcan en tu mente
1111 . I .llnbras: subsista en ti el recuerdo de lo mejor de nosotros,
!jlll' S ' Ivlde lo atribuido a la ira.
136
560
565
570
575
580
585
LUCIO ANNEO SÉNECA
oblitterentur. lAS. Omnia ex animo expuli
prec.orque et ipse, fervidam ut mentem regas
placldeque tractes: miserias lenit quies.
MEO. Discessit. itane est? vadis oblitus mei
et tot meorum facinorum? excidimus tibi?
n.umquam excidemus. hoc age, omnes advoca
vires et artes. fructus est scelerum tibi
scelus putare. vix fraudi est locus:
hac aggredere, qua nema potest
timere. perge nunc, aude, incipe
qUidquI.d Medea, quidquid non potest.
Tu, [¡da nutnx, socia maeroris mei
variique casus, misera consilia adiuva
est palla nobis, munus aetherium,
decusque regni, pignus Aeetae datum
a Sale generis, est et auro textili
monile fulgens quodque gemmarum nitor
distinguit aurum, qua solent cingi comae.
haec nostra nati dona nubenti ferant
sed ante diris inlita ac tincta artibus. '
vocetur Hecate. sacra letifica appara:
statuantur arae, flamma iam tectis sonet.
CHORVS
NulIa vis flammae tumidive venti
tanta, nec teli metuenda torti
quanta cum coniunx viduata 'taedis
ardet et odit;
non ubi hibernas nebulosus imbres
Auster advexit properatque torrens
Hister et iunctos vetat esse pontes
ac vagus errat;
137
MEDEA
Todo lo he expulsado de mi mente, y yo mismo tam-
II '11 te suplico que controles tu fogosa mente y con placidez la
m.lI1ejes: la calma mitiga desdichas. (Se va).
MEDEA (hablando consigo): Se ha ido. ¿Es así? ¿Te vas olvida-
lo de mí y de todas mis fechorías? ¿Hemos desaparecido para ti?
Nunca desapareceremos. Actúa, convoca a todas tus fuerzas y
rtlficios. Fruto de tus crímenes es que consideres que nada es
I rimen. Apenas hay lugar para el engaño: somos temidas. Agre-
d ' por aquí, por donde nadie puede temer cosa alguna. Ahora
prosigue, atrévete, emprende todo lo que puede y todo lo que
no puede Medea.
Tú, fiel nodriza, compañera de mi tristeza y de mi variado
.Izar, apoya mis desdichadas decisiones. Tenemos un manto,
ohsequio etéreo, decoro de mi casa y de mi reino, prenda de su
',qtirpe, dada a Eetes por el Sol; tengo también un collar que
rt' fulge por su oro tejido, y el brillo de unas gemas que distingue
al oro con el que suelen ceñirse las cabelleras. Que mis hijos
lleven a la que se casa estos dones nuestros, pero antes impreg-
lllldos y teñidos por funestos artificios.
Sea invocada Hécate. Ritos mortíferos prepara: sean dispues-
los los altares, la flama chasquee ya bajo los techos.
C ORO
Ninguna fuerza de llama o de hinchado viento es tanta, ni tan
I la de un dardo lanzado, cuanto una despojada cónyuge,
uando entre teas nupciales arde y odia; ni cuando el nebuloso
Austro invernales lluvias transporta, y se precipita el torrencial
Istro y veda que los puentes estén unidos y vagaroso yerra; ni
137
590
595
600
605
610
LUCIO ANNEO SÉNECA
non ubi impellit Rhodanus profundum,
aut ubi in rivos nivibus solutis
sole iam fortl medioque vere
tabuit Haemus.
caecus est ignis stimulatus ira
nec regi curat patiturve frenos
aut timet mortem: cupit ire in ipsos
obvius enses.
parcite, o divi, veniam precamur,
vivat ut tutus mare qui subegit.
sed furit vinci dominus profundi
regna secunda.
ausus aeternos agitare currus
immemor metae iuvenis paternae
quos polo sparsit furiosus ignes
ipse recepit.
constitit nulli via nota magno:
vade qua tutum populo priori,
rumpe nec sacro violente sancta
foedera mundi.
Quisquis audacis tetigit carinae
nobiles remos nemorisque sacri
Pelion densa spoliavit umbra,
quisquis intravit scopulos vagantes
et tot emensus pelagi labores
barbara funem religavit ora
138
MEDEA
J ndo golpea el Ródano la zona abisal, o cuando, disueltas las
I ves por el sol ya fuerte y por una primavera a medias, en ríos
ha diluido el Hemo.
lego es el fuego estimulado por la ira, y no se cuida de rey ni
I 11 ' ra frenos o teme a la muerte: desea ir dispuesto a las espadas
mismas.
Preservadnos oh dioses, indulgencia suplicamos, viva seguro el
IU • sometió el mar.
16
Pero está enfurecido el señor de la profun-
didad, porque fueron superados los segundos reinos.
l7
El joven que osó guiar los eternos carros, olvidado de la meta
p¡lterna, los fuegos que furioso esparció por la bóveda celeste,
·1 mismo los recibió.
18
A nadie costó mucho el camino conocido: ve seguro por
ti nde gente anterior y no rompas con impetuosidad los sacro-
llantos pactos del mundo.
Todo el que tocó los nobles remos de la audaz nave y despo-
1 ) al Pelión de la densa sombra de su bosque sagrado; todo el
(Iue penetró los escollos que vagan y, luego de atravesados tan-
s trabajos del piélago, puso amarras en orillas bárbaras, para
138
615
620
625
630
635
640
LUCIO ANNEO SÉNECA
raptor externi rediturus auri
exitu diro temerata ponti '
iura piavit.
poenas mare
in primis, domitor profundi,
IlqUlt mdocto regimen magistro'
litore externo, procul a paternis'
occidens regnis tumuloque' vili
tectus ignotas iacet inter umbras.
amissi memor inde regis
portlbus lentis retinet carinas
stare querentes.
ille vocali genitus Camena
ad chordas plectro
restltlt torrens, siluere venti,
cum suo cantu volucris relicto
adfuit tota comitante silva
Thracios sparsus iacuit agros,
at caput tristi fluitavit Hebro:
contigit nota m Styga Tartarumque
non rediturus. '
stravit Alcides Aquilone natos
patre Neptuno genitum neca;it
innumeras solitum figuras:
Ipse post terrae pelagique pacem,
p.ost feri Ditis patefacta regna,
VlVUS ardenti recubans in Oeta
praebuit saevis sua membra flarnm'
b

ta e consumptus gemini cruoris
munere nuptae.
139
MEDEA
sar como raptor de oro extranjero, con funesta salida expió
profanados derechos del ponto.
l!xlgió castigos el mar provocado: entre los primeros, Tifis,
l/nador de la zona abisal: él dejó el timón a indocto guía;
u rto en litoral extranjero, lejos de sus paternos reinos y en
mulo vil, yace encubierto entre ignotas sombras. Áulide, des-
'ntonces, memoriosa de su perdido rey, en sus puertos len-
1) r tiene a las naves, que permanecen quejumbrosas,
Aquél, engendrado por la canora Camena, ante cuyas cuer-
on modulante plectro se detuvo un torrente y calláronse
I l. vientos, cuando, dejado su canto, el ave asistió con toda la
Iva como compañera, yació esparcido por los campos tracios,
ro su cabeza flotó en el triste Hebro: llegó a la conocida
1181 Y al Tártaro, para no regresar.
Al ides tendió en el suelo a los hijos de Aquilón, mató al
nK ' ndrado por el padre Neptuno -al acostumbrado a asumir
Innumerables formas-;19 él mismo, después de la paz en tierra y
pi lago, después de abiertos los reinos del fiero Dite, recostán-
tlo. ' vivo en el ardiente Eta, ofreció sus miembros a las crueles
11.111\. ,consumido por el humor infecto de sangre de doble na-
hl/ill za, regalo de su esposa.
139
645
650
655
660
665
670
LUCIO ANNEO SÉNECA
stravit Ancaeum violentus ictu
fratrem, Meleagre, matris
lffipius mactas mQrerisque dextra
matris iratae. meruere cuncti
morte quod crimen tener expiavit
Herculi magno puer inrepertus,
raptus, heu, tutas puer inter undas
ite nunc, fortes, perarate pontum .
fonte timen do.
Idmonem, quamvis bene fata nosset
condidit serpens Libycis harenis' '
ornnibus verax, sibi falsus uni '
concidit Mopsus caruitque Thebis.
i1Ie si vere cecinit futura
exul erravit Thetidis maritus
igne falIaci nociturus Argis
Nauplius praeceps cadet in profundum
• • patrioque pendet '
crimine poenas:
fulmine et ponto moriens Oileus
coniugis fatum redimens Pherae¡'
uxor, impendens animam marito.
ipse qui praedam spoliumque iussit
aureum prima revehi carina
ustus accenso Pelias aeno '
arsit angustas vagus inter undas.
iam satis, divi, mare vindicastis:
parcite iusso.
NVTRIX
Pavet animus, horret, magna pernicies adest.
140
MEDEA
l't' ndl{) n el suelo a Anceo el violento Jabalí, con un golpe.
1 ' ,IHI , al hermano de tu madre impío inmolas y morirás por la
11,1 el ' tu airada madre. Merecieron todos el crimen que un
mI) nln , no hallado por el magno Hércules, expió con su
11('11, ,; un niño raptado, ay, entre seguras 0las.
2o
Id ahora valien-
, 111 'ad el ponto, cuando una fuente es de temerse.
A Idmon, aunque bien había conocido los hados, una serpiente
(' pull6 en arenas libias; para todos veraz, para sí mismo falso,
111 IImbi Mopso y quedó privado de Tebas. Él mismo, si con ver-
1111 ( ,Inl lo futuro, exiliado ha vagado el marido de Tetis; el que
" 11 falaz dañará a los de Argos -Nauplio-, precipitado cae-
r ( ' 11 1,1 z na abisal 1..,], y por paterno crimen cumplirá sentencias:
1 dI ' 011 ' o, muriendo por el rayo y por el ponto; su mujer, redi-
I 11 ' n,1 ) d hado de su cónyuge, el de Feres, y entregando el alma
11 pi () el '1 marido. Pelias, el mismo que ordenó que la presa y la
1. 1e ',I ,Iur a fueran transportadas en la primera nave, abrasado en
, .lrI"1.1 'n llamas ardió caprichoso entre estrechas olas. Ya bastan-
h', dios ' S, al mar habéis vengado: perdonad al que fue obligado.
NODRIZA
11 1,1 la mi alma, se horroriza, gran ruina acude. Extraordina-
140
675
680
685
690
695
700
LUCIO ANNEO SÉNECA
immane quantum augescit et semet dolor
accendit ipse vimque praeteritam integrat.
vidi furentem saepe et aggressam deos,
caelum trahentem: maius his, maius parat
monstrum. namque ut attonito gradu
evaslt et penetrale funestum attigit,
tatas opes effundit et quidquid diu
etiam ipsa timuit promit atque omnem explicat
turbam malorum, arcana secreta abdita
et triste laeva + comprecans sacrum
pestes vocat quascumque ferventis creat
harena Libyae quasque perpetua nive
Taurus cohercet frigore Arctoo rigens,
et omne monstrum. tracta magicis cantibus
squamifera latebris turba desertis adest.
hic saeva serpens corpus irnmensum trahit
linguam exertat et quaerit quibus
veniat: carmine audito stupet
nodis corpus aggestis plicat
In orbes. 'parva sunt' inquit 'mala
et vtle telum est, ima quod tellus creat:
petam venena. iam iam tempus est
alIqUld movere fraude vulgari altius.
huc ille vasti more torrentis iacens
descendat anguis, cuius irnmensos duae
maior minorque, sentiunt nodos ferae '
(maior Pelasgis apta, Sidoniis minar)
pressasque tandem solvat Ophiuchus manus
virusque fundat; adsit ad cantus meas
lacessere ausus gemina Python numina.
et Hydra et omnis redeat Herculea manu
succisa serpens, caede se reparans sua.
141
MEDEA
nl:1 IIU dolor y éste a sí misma la irrita y ella su
I 11 rt'Mablece. A menudo la he visto que delira y
lo dioses, atrayendo el cielo: mayor, mayor que esto,
) Idad prepara Medea. Pues, en cuanto con aturdi-
v.ldi y su rincón funesto alcanzó, todos sus recur-
IIM.ldo, y lo que por largo tiempo incluso ella misma
I lIorlza y despliega toda una multitud de males: lo
'("1 ,( , lo oculto, y con su entristecedora mano iz-
I"VIIl .lI1do lo sacro, convoca a todas las calamidades
n'na de la ardiente Libia, y a las que en su perpetua
I IIt'll(' ,) Tauro, endurecido por la frígida Osa Mayor, y
11lIlMI\losidad. Atraída por los mágicos cantos, una
IlIll>a acude desde sus escondites solitarios. Aquí una
11 IIlt' su cuerpo inmenso arrastra, y trífida lengua saca
'1111 'n s llegar mortífera; escuchado el conjuro, ella se
y 11 hin hado cuerpo pliega en nudos acumulados y se
n llrnllos.
Il.'i son los males" -dice aquélla- "y vil es el dardo
,llIhrnda tierra crea: al cielo pediré sus venenos. Ya, ya
o dt' promover algo más grave que un engaño vulgar.
lt'nda aquella culebra que se echa a modo de vasto
, I lIyos inmensos nudos sienten las dos fieras: la mayor
111 llC 1.. (la mayor apta para pelasgos; la menor, para
lo " Ilrl.tlmente, que Ofiuco afloje sus tensas manos y di-
I 1 Vt'lwn . Acuda a mis cantos Pitón, el que osó provocar
1111 111 H 'melos. Y que regrese Hidra y toda serpiente corta-
reponiéndose de su matanza. Dejada
141
LUCIO ANNEO SÉNECA
tu quoque relictis pervigil Colchis ades,
sopite primum cantibus, serpens, meis.'
70S Postquam evocavit omne serpentum genus,
congerit in unum frugis infaustae mala:
quaecumque generat invius saxis Eryx,
quae fert opertis hieme perpetua iugis
sparsus cruore Caucasus Promethei
710 pharetraque pugnax Medus aut Parfui leves
et quis sagittas divites Arabes linunt '
aut quos sub axe frigido sucos legunt
lucis Suebae nobiles Hyrcaniis;
quodcumque tellus vere nidifico creat
715 aut rigida cum iam bruma discussit decus
nemorum et nivali cuncta constrinxit gelu,
quodcumque gramen flore mortifero viret,
quicumque tortis sucus in radicibus
causas nocendi gignit, attrectat manu.
720 Haemonius illas contulit pestes Athos,
has Pindus ingens, illa Pangaei iugis
teneram cruenta falce deposuit comam;
has aluit altum gurgitem Tigl'is premens,
Danuvius illas, has per arentes plagas
725 tepidis Hydaspes gemmifer currens aquis,
nomenque terris qui dedit Baetis suis
Hesperia pulsans maria languenti vado.
haec passa ferrum est, dum parat Phoebus diem,
illius alta nocte succisus frutex;
730 at huius ungue secta can tato seges.
Mortifera carpit gramina ac serpentium
saniem exprimit miscetque et obscenas aves
maestique cor bubonis et raucae strigis
exsecta vivae viscera. haec scelerum artifex
]42
MEDEA
n acude, vigilante serpiente, la primera ador-
, nlOS."
'I1It' >vocó a toda especie de serpientes, ella congre-
1110 silio los males de su mies infausta: todo lo que
I IIl.1t ' l ' 'sible Érix entre peñascos, lo que en sus cimas
1 11/ invierno perpetuo produce el Cáucaso salpicado
lit' I'rometeo, y el medo belicoso con su carcaj o los
11011, y con lo que los ricos árabes untan sus saetas, o
'1m' bajo polo frigido recogen suevas nobles en bos-
r dl's hircanios; todo lo que la tierra crea en la prima-
I' Inl la, o cuando el invierno rigido ya ha desvanecido
I 11 dt' 1 S bosques y todo ha constreñido con níveo hielo;
1I 11101 qu ' verdea con flor mortífera; toda savia entre tritu-
11\1 t 'l>, que genera causas de daño, todo palpa. El
1111 I Aloli aportó aquellas calamidades; éstas, el Pindo in-
I "111 ' lIa por cruenta hoz depuso su tierna cabellera en las
1 1 I'angeo; a éstas alimentó el Tigris al oprimir su pro-
1 I ~ ; l n l a ; el Danubio a aquéllas; a éstas, entre ardientes
I I " ,1 llidaspes que corre con gemas entre sus tibias
, y ('1 L3 'lis, que dio nombre a sus tierras, batiendo los ma-
1 Ilt' /'r 'ria con lánguido oleaje. Ésta ha sufrido el hierro
'11' ji 'h prepara el día, el retoño de aquélla ha sido corta-
1III ,IIIIl' la noche profunda, pero el fruto de ésta fue separa-
1" JI 111 a ' ncantada.
111111 ' J¡, S hierbas ella recoge y de serpientes su veneno ex-
1111 , Y 111 'z la también aves de mal augurio y el corazón de
,,"11111' hllho y las vísceras extraídas de una ronca lechuza viva.
142
LUCIO ANNEO SÉNECA
735 discreta ponit; his rapax vis ignium,
his gelida pigri frigoris glacies inest.
addit venenis verba non illis minus
metuenda. sonuit ecce vesano gradu
canitque. mundus vocibus primis tremit.
MEDEA
740 Comprecor vulgus silentum vosque ferales deos
et Chaos caecum atque opacam Ditis umbrosi domum
Tartari ripis + liga tos squalidae Mortis specus. '
supplicis, animae, remissis currite ad thalamos novos:
rota resistat membra torquens, tangat Ixion humum,
745 Tantalus securus undas hauriat Pirenidas.
gravior uni poena sedeat coniugis socero mei:
lubricus per saxa retro Sisyphum volvat lapis.
vos quoque, urnis quas foratis inritus ludit labor
Danaides, coite: vestras hic dies quaerit
750 nunc meis vocata sacris, noctium sidus, veni
pessimos induta vultos, fronte non una minax.
Tibi more gentis vinculo solvens comam
secreta nudo nemora lustravi pede
et evocavi nubibus siccis aquas
755 egique ad ¡mum maria, et Oceanus graves
interius undas aestibus victis dedit;
pariterque mundus ¡ege confusa aetheris
et solem et astra vidit et vetitum mare
tetigistis, ursae. temporum flexi vices:
760 aestiva tellus floruit cantu meo,
coacta messem vidit hibernam Ceres;
violenta Phasis vertit in fontem vada
143
MEDEA
d ' climenes pone estas cosas separadas; en éstas hay
fuerza de las llamas, en éstas el glacial hielo de
dor frío. Añade a los venenos palabras no menos temi-
qu 'llos. He aquí que ella ha retumbado por su enfu-
110, y canta. El mundo se estremece con sus primeras
MEDEA
I vulgp de silentes y a vosotros, lúgubres dioses, y al
os y a la oscura casa del umbroso Dite, cavernas de la
Muerte, ligadas a las riberas del Tártaro. Interrumpidos
I licios, alma, corred hacia tálamos nuevos: que se pare la
'111 • tuerce sus miembros, que lxión toque el suelo; que
" s guro, beba olas de Pirene. Que sólo para el suegro
I ( myuge permanezca más grave su castigo: que la resba-
pleura, entre peñascos, haga rodar hacia atrás a Sísifo.
I también, Danaides, a quienes un trabajo inútil embro-
lO sus vasijas perforadas, congregaos: este día pide vues-
I nos.
hllf.I, Invocada por mis ritos, astro de las noches, ven, revesti-
tus p 'ores rasgos, amenazadora con tu no único semblante.
11 ti, sl'gún costumbre de mi pueblo, soltando de su lazo mi
11 ,.l, S cretos bosques recorrí con desnudo pie y evoqué
nubes secas y empujé hasta lo profundo a los ma-
, y ()( O 'ano, vencidos sus oleajes, más adentro entregó sus
y JI >[ Igual el mundo, confundida la ley del éter, al sol y a
tltlN vio, y al vedado mar tocasteis, Osas.
I . los turnos de las estaciones: estival tierra floreció
" 1111 l'.lOt ; forzada Ceres, vio mies invernal; el violento Fasis
143
765
no
n5
780
785
790
LUCIO ANNEO SÉNECA
et Hister, in tot ora divisus, truces
compressit undas omnibus ripis piger.
Sonuere fluctus, tumuit insanum mare
tacente vento; nemoris antiqui domus
amisit umbras, vocis imperio meae
die reducto; Phoebus in medio stetit
Hyadesque nostris cantibus motae labant:
adesse sacris tempus est, Phoebe, tuis.
tibi haec cruenta serta texuntur manu
,
novena qua e serpens ligat,
tibi haec Typhoeus membra quae discors tulit
qui regna concussit Iovis. '
vectoris istic perfidi sanguis inest,
quem Nessus expirans dedil.
Oetaeus isto cinere defecit rogus,
qui virus Herculeum bibil.
piae sororis, impiae matris, facem
ultricis Althaeae vides.
reliquit istas invio plumas specu
Harpyia, dum Zeten fugil.
his adice pinnas sauciae Stymphalidos
Lernaea passae spicula.
sonuistis, arae, tripodas agnosco meos
favente commotos dea.
Video Triviae currus agiles,
non quos pleno lucida vultu
pernox agitat, sed quos facie
luri,da maesta, cum Thessalicis
vexata minis caelum freno
propiore legil. sic fa ce tristem
pallida lucem funde per auras,
144
MEDEA
.1 , ~ 1 I fuente sus aguas, yel Istro, en tantas bocas dividido,
10(' 's olas atajó, perezoso por todas sus riberas.
Cl llólmn corrientes, hinchóse el alborotado mar, aun callado
I 1110; la casa del bosque antiguo ha perdido sus sombras,
I ti • hecho volver el día al mandato de mi voz; Febo a la
s ' ha detenido y las Híades, conmovidas por nuestros
111, , titubean: tiempo es, Febo, de asistir a tus ritos.
l' Ira l/, con cruenta mano, son tejidas estas guirnaldas, que
II una novena de serpientes; para ti estos miembros, que
l'l discorde Tifeo, quien sacudió los reinos de Júpiter. Del
l ' P 'rfido aquí está su sangre, la que Neso entregó al expi-
I c on esta ceniza se extinguió la pira del Eta, la que bebió el
" I" \() de Hércules. De piadosa hermana, de impía madre, una
V" S: la de la vengadora Altea. Dejó estas plumas en su inac-
11,1 , 'averna, Harpía, mientras huye de Zetes. A éstas añade
d ' una maltrecha Estinfálide, que padeció aguijones de
fll.I ,
11.lh 'is sonado, altares, reconozco mis trípodes, excitados por
Ve" ,,11 diosa.
VI ' O l ágiles carros de Trivia, no los que luminosa, con ros-
Ile I 1I,' n , noctívaga conduce, sino los que descolorida, con faz
1 1 I 1 ~ i la, cuando perturbada por tesalias amenazas el cielo reco-
11 1'()I1 freno más corto. Así, con pálida faz, triste luz difunde
144
795
800
810
815
820
825
LUCIO ANNEO SÉNECA
horrore novo terre populos
inque auxilium, Dictynna, tuum
pretiosa sonent aera Corinthi.
tibi sanguineo caespite sacrum
solIemne damus, tibi de medio
rapta sepulchro fax nocturnos
sustulit ignes, tibi mota caput
fIexa voces cervice dedi
tibi funereo de more
passos cingit vitta capillos,
tibi iactatur tristis Stygia
ramus ab unda, tibi nudato
pectore maenas sacro feriam
bracchia cuItro. manet noster
sanguis ad aras: assuesce manus
stringere ferrum pati '
posse cruores - sacrum laticem
percussa dedi.
quodsi nimium saepe vocari
quereris votis, ignosce precor:
causa vocandi, Persei, tuos
saepius arcus una atque eadem est
semper, Iason.
tu nunc vestes tinge Creusae,
quas cum primum sumpserit, imas
urat serpens fIarnma medullas.
ignis fulvo cIusus in auro
latet obscurus, quem mihi caeli
qui furta luit viscere feto
dedit et docuit condere vires
arte, Prometheus. dedit et tenui
sulphure tectos Mulciber ignes,
145
MEDEA
le IS aires; con horror nuevo aterroriza a pueblos, y que en tu
" Dictina, preciosos bronces resuenen en Corinto. A ti,
césped rito solemne ofrecemos; por ti, de
IIIcdio de un sepulcro raptada, una tea ha levantado noctur-
lu 'gos; por ti, movida mi cabeza, con cerviz, vo-
he dado; por ti, según funeraria costumbre, una venda
nI ' ciñe mis desplegados cabellos; por ti se agita un triste
mil, d sde ola estigia; por ti, desnudo mi pecho cual ménade,
n sa ro cuchillo heriré mis brazos. Mane nuestra sangre hacia
hares. Acostúmbrate, mano, a estrechar el hierro y a poder
ortar queridas carnes sangrantes ... ; golpeada, sagrado líqui-
I t . quejas por ser muy a menudo invocada por mis votos,
Hlema, te suplico; la causa de invocar, Perseide, muy a menu-
lo tllS arcos, una sola y la misma es siempre: Jasón.
J'u ahora los vestidos de Creúsa tiñe, para que, en cuanto se
I I pe '¡)ga, una llama serpenteante queme sus profundas entra-
I Jn fuego encerrado entre rojizo oro se esconde oscuro, el
, ... 1, '1 que expía hurtos al cielo con su fecundo hígado, me lo
lIe I y me enseñó a ocultar sus fuerzas con artificio: Prometeo.
M tilo Vulcano fuegos encubiertos con tenue azufre, y rayos de
145
830
835
840
845
850
855
LUCIO ÁNNEO SÉNECA
et vivacis fulgura flammae
de cognato Phaethonte tull.
habeo mediae dona Chimaerae
habeo flammas usto tauri '
gutture raptas, quas permixto
felle Medusae tacitum ius:si
servare malum.
venenis stimulos, Hecate,
dOlllsque meis semina flammae
condita serva. falIant visus
tactusque ferant, meet in pectus
venasque calor, stilIent artus
ossaque fument vincatque suas
flagrante coma nova nupta faces.
Vota tenentur: ter latratus
audax Hecate dedit et sacros
edidit ignes face lucifera.
Peracta vis est omnis: huc natos VOca
per quos dona nubenti feras. '
¡te, ¡te, nati, matris infaustae genus
vobis munere et multa
dommam ac novercam. vadite et celeres domum
referte gressus, ultimo amplexu ut fruar.
CHORVS
Quonam cruenta maenas
praeceps amore saevo
rapitur? quod impotenti
facinus parat furore?
vultus citatus ira
riget et caput feroci
quatiens superba motu
146
MEDEA
llama los tomé de mi pariente Faetón. Tengo dones de en
I d la Quimera; tengo llamas arrebatadas a la abrasada
del toro, a las cuales, luego de mezclada la hiel de
11. a, he ordenado conservar tácita su nocividad. Añade esti-
11 nlt's a los venenos, Hécate, y en mis dones conserva recóndi-
l. simientes de la llama. Que ellas engañen las miradas y
IlIan 1 tacto, introdúzcase en el pecho y en las venas el ca-
, dl'smenúcense las articulaciones, humeen los huesos, y que
'( I 'o casada aventaje con su incendiada cabellera a sus an-
II,IS nupciales.
Mili deseos son asumidos: tres veces ladridos dio la audaz
( .11 ' Y sacros fuegos echó con su lucífera antorcha nupcial.
11,1 sido ejecutada toda la potencialidad. (A la nodriza) Llama
,1 mis hijos, por medio de los cuales tú entregues mis precio-
I dooes a la que se casa. (A los hijos) Id, id, hijos, estirpe de
1I I li sIa madre, en bien vuestro aplacad a vuestra dueña y ma-
Ir . lla on mi regalo y con plegaria múltiple. Caminad y, presu-
1 1111, a casa haced volver vuestros pasos, para que yo disfrute
1'11 mi último abtazo.
CORO
11.1t 1,1 d nde la cruenta ménade, precipitada, por su amor cruel es
1111'1 ),1 lada? ¿Qué fechona prepara con inmoderado delirio? Su
,. I II (' , Instigado por la ira, se atiesa y, agitando su cabeza con fe-
146
860
865
870
875
880
LUCIO ANNEO SÉNECA
regi minatur ultro.
quis credat exulem?
flagrant genae rubentes,
pallor fugat ruborem,
nullum vagante forma
servat diu colorem.
huc fert pedes et ilIuc,
ut tigris orba natis
cursu furente lustrat
Gangeticum nemus.
frenare nescit iras
Medea, non amores;
nunc ira amorque causam
iunxere: quid sequetur?
quando efferet Pelas gis
nefanda CoIchis arvis
gressum metuque solvet
regnuin simulque reges?
nunc, Phoebe, mitte currus
nullo morante loro,
nox condat alma lucem,
mergat diem timendum
dux noctis Hesperus.
NVNTIYS
Periere cuneta, concidit regni status.
nata atque genitor cinere permixto iacent.
Qua capti? NVNT. Qua solent reges capi:
dOnIs. CHOR. In tlhs esse quis potuit dolus?
NVNT. Et ipse miror vixque iam facto malo
potuisse fieri credo. quis ciadis modus?
147
MEDEA
sol erbia amenaza, incluso al rey. ¿Quién la
11 III '¡Jllas enrojecidas, la palidez ahuyenta el rubor;
IlIhl' aráeter, ningún color conserva mucho tiempo.
Ikva sus pies; como tigre huérfana de hijos, en deli-
rre el bosque del Ganges.
11. Iras no sabe Medea, ni sus amores. Ahora ira y
I ( liS, han unido, ¿qué seguirá? ¿Cuándo apartará su
los (·¡tmpos pelasgos la nefanda cólquide, y del miedo
Ir -In y a un tiempo a los reyes?
, "-bo, despide tus carros, sin rienda dilatoria alguna,
Ilutrieia esconda la luz, al día temible sumerja el
1, (óludillo de la noche.
MENSAJERO CORO
N N"MO: Ha perecido todo, sucumbió la estabilidad del rei-
111 y progenitor en ceniza mezclada yacen.
IIU I ;,1' r cuál engaño atrapados?
N "WK : En el que suelen los reyes ser atrapados: por dones.
1111 I f. ué dolo pudo haber en ellos?
'N "" 'K : Incluso yo mismo me admiro y, ya hecho el mal,
(r' que pudo ser hecho. ¿Qué clase de desastre? Ávi-
147
LUCIO ANNEO SÉNECA
885 avidus per omnem regiae partem furit
ut iussus ignis: iam domus tota ocddit,
urbi timetur. CHOR. Vnda flammas. opprimat.
NVNT. Et hoc in ista clade mirandum accidit:
alit unda flammas, quoque prohibetur magis,
890 magis ardet ignis: ipsa praesidia occupat.
Nvrrux
Effer citatum sede Pelopea gradum,
Medea, praeceps quaslibet terras pete.
MEDEA
Egone ut recedam? si profugissem prius,
ad hoc redirem. nuptias specto novas.
895 quid, anime, cessas? sequere felicem impetum.
pars ultionis ista, qua gaudes, quota est?
adhuc, furiose, si satis est tibi
caelebs lason. quaere poenarum genus
haut usitatum iamque sic temet para:
900 fas ornne cedat, abeat expulsus pudor;
vindicta levis est quam ferunt purae manus.
incumbe in iras teque languentem excita
penitusque vete res pectore ex imo impetus
violentus hauri. quidquid admissum est adhuc,
905 pietas vocetur. hoc age et faxis sciant
quam levia fuerint quamque vulgaris notae
quae commodavi scelera. prolusit dolor
per ista noster: quid manus poterant rudes
audere magnum? quid puellaris furor?
910 Medea nunc sum; crevit ingenium malis.
148
MEDEA
l odo dn ' n del palacio real se enfurece un fuego como
I y, . l o la la casa ha caído, por la ciudad se teme.
I (hl' una ola las llamas reprima.
N ","10: In luso en ese desastre ocurre este portento: la
11m ' lIt ,l las ll amas; cuanto más es impedido, más arde el
d,' I,IS c.I ' fensas mismas se apodera.
NODRIZA
111 ,11 ,. 'surado paso de la sede de Pélope, Medea; pred-
, 11,11 'squi era tierras busca.
M EDEA
Y'I IIIt' r 'tire? Si yo hubiera huido antes, a esto regresaría.
lI,wvas espero. ¿Por qué te detienes, alma mía? Prosigue
III IIIIJ wtll . Esa parte de venganza con la que gozas, ¿qué tan-
, III,' S aún, delirante, si te basta un ]asón soltero. Busca
'l ' de castigos y ahora prepárate así: desaparezca
h I lit II( " aléjese expulsado el pudor; venganza leve es la que
11 " 11 IIn S manos puras. Apóyate en tus iras y excítate, tú que
11 1 " ( '/1, Y hasta el fondo tus viejos ímpetus, desde tu profun-
, I h .. , vlol nta agota. Todo lo que admitido ha sido hasta aho-
I d,lIl ' sea llamado. Actúa y haz que sepan cuán leves y cuán
,I M. II Igno han sido los crímenes que he dispuesto. Por éstos
" h 1111 I nuestro dolor: ¿A qué gran cosa podrían atreverse una
11 lIC1v, It as? ¿A qué un delirio de doncella? Ahora soy Medea,
I JI , "In htl recido con las desgracias.
148
915
920
925
930
935
940
LUCIO ANNEO SÉNECA
iuvat rapuisse fraternum caput;
artus luvat secuisse et arcano patrem
spoliasse sacro, iuvat in exitium senis
armas se natas. quaere materiam, dolor:
ad omne facinus non rudem dextram afferes.
. Quo te igitur, ira, mittis, aut quae perfido
mtendis hosti tela? nescio quid ferox
decrevit animus intus et nondum sibi
audet fateri. stulta properavi nimis:
ex paelice utinam liberos hostis meus
aliquos haberet - quidquid ex illo tuum est
peperit. placuit hoc poenae genus, '
mentoque placuit: ultimum, agnosco, scelus
animo parandum est - liberi quondam mei,
vos pro paternis sceleribus poenas date.
Cor pepulit horror, membia torpescunt gelu
pectusque tremuit. ira discessit loco
materque tota coniuge expulsa redil.
egone ut meorum liberum ac prolis meae
fundam cruorem? melius, a, demens furor!
incognitum istud facinus ac dirum nefas
a me quoque absit; quod scelus miseri luent?
scelus est lason genitor et maius scelus
Medea mater - occidant, non sunt mei;
mei sunt. crimine et culpa carent,
sunt mnocentes: fateor, et frater fuit.
qUi?, anime, titubas? ora quid lacrimae rigant
vanamque nunc huc ira, nunc illuc amor
diducit? anceps aestus incertam rapit;
ut saeva rapidi bella cum venti gerunt
utrimque fluctus maria discordes agunt
dubiumque fervet pelagus, haut aliter meum
149
MEDEA
l limpiar el haber arrebatado una cabeza de
t' (,1 haber cortado sus articulaciones Y el haber
mi padr' de su arcano objeto sacro; complace el
" IIna hijas para ruina del anciano. Busca materia,
I I 1.1 ft'choría, no aportarás una diestra novata.
• PIIl' . , I > lanzas, ira, o qué dardos diriges al pérfido
N . < IU ' cosa ha decretado adentro mi feroz ánimo,
Irt'v' a expresarla. Tonta, me apresuré demasiado:
, 11 • ncubina mi enemigo tuviera algunos hijos ...
(1 sí mísma) Todo lo que de él es tuyo, Creúsa lo
I ('sla especie de castigo, y con razón ha placido: el
1111('1l, lo reconozco, con ánimo ha de ser prepara-
n olro tiempo mios, vosotros castigos por crí-
rllOs.
I , . III ha agitado el horror, mis miembros se entorpe-
(1 ial y mi pecho se ha estremecido. La ira ha
I y la madre cabal regresa, expulsada la cónyuge.
\t'lr,lIne la sangre de mis hijos y de mi prole? ¡Mejor
I dt'm 'nte delirio! Esa desconocida fechoría ' Y funesta
<1 • mí también se ausente. ¿Qué crimen expiarán los
l. ? Crimen es ]asón, su progenitor, y mayor crimen
I 11 madre.. . Sucumban, no son mios; perezcan, míos
rlm 'n y de culpa carecen, son inocentes: lo confieso,
mi h 'rmano lo fue. ¿Por qué, alma mia, titubeas? ¿Por
1 riegan mis mejillas, y a una inconstante por
""dllc ' ahora la ira, por allá ahora el amor? Vacilante olea-
I 111< h'dsa arrebata; como cuando rápidos vientos generan
M"('rras y por uno y otro lados los mares traen olas
t \ Y v luble hierve el piélago, no de otro modo mi co-
149
945
950
955
960
965
970
LUCIO ANNEO SÉNECA
fluctuatur. ira pietatem fugat
Jramque pietas - cede pietati, dolor.
Huc, cara proles, unicum afflictae domus
solamen, huc vos ferte et infusos mihi
coniungite artus. lJ.abeat incolumes pater,
?um. et mater habeat - urguet exilium ac fuga.
Jam Jam meo rapientur avulsi e sinu
gementes osculis - pereant
penere matri. rursus increscit dolor
et fervet odium, repetit invitam manum
Erinys - ira, qua ducis, sequor.
utmam superbae turba Tantalidos meo
exisset utero bisque septenos parens
natos tulissem! sterilis in poenas fui _
fratri patrique quod sat est, peperi duos.
Quonam .ista tendit turba Furiarum impotens?
quem .quaent aut quo flarnmeos ictus parat,
aut CUJ cruentas agmen infernum faces
intentat? ingens anguis excusso sonat
tortus flagello. quem trabe infesta petit
Megaera? - cuius umbra dispersis venít
membris? frater est, poenas petit _
dabJmus, sed omnes. fige luminibus faces
lanía, perure, pectus en, Furüs patet. '
Discedere a me, frater, ultrices deas
manesque ad irnos ire securas iube:
mihi me relinque et utere hac, frater, manu
quae strinxit ensem - victima manes tuos
placamus ista. quid repens affert sonus?
parantur arma meque in exitium petunt.
excelsa nostrae tecta conscendam domus
caede incohata. perge tu mecum comes.
150
MEDEA
Ir.1 a la piedad ahuyenta, y a la ira la piedad .. .
1I d.ld, dolor.
1 ,1 ', único solaz de mi afligida casa, acá acercaos
1 ndid s brazos unid a mí. Manténgalos incólumes
n 1 11 d ' que también su madre los mantenga ... Aco-
1 huida. Ya, ya serán arrebatados, separados de mi
lo, Himiendo con sus boquitas .. . Perezcan para su
u maure han perecido.
, in r menta mi dolor y mi odio hierve, reclama
IIMIlO la antigua Erinis ... Ira, por donde me condu-
I( )jal, que la turba de la soberbia tantálide de mi
1I 1.1 salido y, al parir, yo hubiera procreado dos ve-
hilo, I Estéril he sido para castigos .. . He parido dos:
t 1111.11\0 Y para mi padre, lo que es bastante.
uirige esa turba desenfrenada de Furias? ¿A quién
r.1 IU' prepara sus flamígeros golpes, o hacia quién
I Inallicnde sus cruentas teas? Ingente culebra torcida
11 flagelo. ¿A quién, con su hacha hostil, per-
M ' I.IL ¿La sombra de quién incierta llega con sus
I 'rsos? Mi htrmano es, venganzas pide.. . se las
pt'r todas. Fija en la luz de mis ojos tus teas,
•• Ib same, he aquí mi pecho descubierto a las Furias.
.IJlart jn de mí, hermano, las vengadoras diosas, y que
ly.1Il hacia los manes profundos: ordénalo. A mí déja-
11 111010 usa, hermano, la cual ha estrechado una espa-
In víctima aplacamos a tus manes. (Mata a uno de
"" ¡ ; ( ti ' osa atrae ese repentino sonido? Son preparadas
I y IIlt' r rsiguen para mi ruina. A los elevados techos de
11. l •• a subiré, luego de empezada la matanza. (Al otro
1" '1 110(11 • tú conmigo como compañero. (Al hijo muerto)
150
975
LUCIO ANNEO SÉNECA
tuum quoque ipsa corpus hinc mecum aveham.
nunc hoc age, anime: non in occulto tibi est
perdenda virtus; approba populo manum.
1As0N
Quicumque regum cladibus fidus doles,
concurre, ut ipsam sceleris auctorem horridi
980 capiamus. huc, huc fortis armiferi cohors
conferte tela, vertite ex imo domum.
MED. iam iam recepi sceptra germanum patrem,
spoliumque Colchi pecudis auratae tenent;
rediere regna, rapta virginitas redit.
985 aplacida tandem numina, o festum diem,
o nuptialem! vade, perfectum est scelus;
vindicta nondum: perage, dum faciunt manus.
quid nunc moraris, anime? quid dubitas potens?
iam cecidit ira. paenitet facti, pudet.
990 quid, misera, feci? misera? paeniteat licet,
feci - voluptas magna me invita m su bit,
et ecce crescit. derat hoc unum mihi,
spectator iste. ni! adhuc facti reor:
quidquid sine isto fecimus sceleris perito
995 lAS. En ipsa tecti parte praecipiti imminet.
huc rapiat ignes aliquis, ut flammis cadat
suis perusta. MED. Congere extremum tuis
natis, lason, funus, ac tumulum strue:
coniunx socerque iusta iam functis habent,
1000 a me sepulti; natus hic fatum tulit,
hic te vidente dabitur exitio pari.
lAS. Per numen omne perque cornmunes fugas
torosque, quos non nostra violavit fides,
151
MEDEA
tu ni rpo yo misma me lo llevaré de aquí conmigo.
, ¡lima mía: no en lo oculto ha de perderse tu valor;
I pueblo tu mano.
]ASÓN MEDEA
el que fiel se duele con las desgracias de los re-
una, para que a la propia autora de un
I rt'ndo. Acá, acá, fuerte cohorte, armados reunid vues-
I volcad la casa desde su base.
, .
y 1, ya he recobrado mis cetros, a mi hermano, a mi
I despojo del animal áureo los calcos lo tienen; han
, mis reinos, mi raptada virginidad ha regresado.
I 1111\ 'nes, finalmente apacibles! ¡Oh, festivo, oh, nupcial
, ... !izado ha sido el crimen, la venganza aún no:
1111 'ntras tus manos actúan. ¿Por qué ahora te demo-
, llIia? ¿Por qué dudas, aun pudiendo? Ya ha cedido la
Il'pl 'nto del hecho, me avergüenza. ¿Qué hice, desdi-
11 hada? Sea lícito que me arrepienta, lo hice ... Un
Irme surge contra mi voluntad, y he aquí que crece.
e ,le) me faltaba: el espectador ese.
21
En nada considero
he IIiISla ahora: cualquier crimen que sin ése hemos he-
h p rdido.
I k aquí que ella misma acecha en la parte inclinada
he, Por aquí arrastre sus fuegos alguno, para que caiga
('nlr' sus llamas.
11 Apila el último funeral para tus hijos, ]asón, y su
,di P m; tu cónyuge y tu suegro ya tienen lo debido a los
h I , 11t)J' mí fueron sepultados. Este hijo ha sobrellevado su
1, ' , Il' S rá dado a ruina parecida, viéndolo tú.
IN POI l do numen, por nuestras comunes huidas y por
,h'l'h, onyugal, que nuestra fidelidad no violó, ahora
151
LUCIO ANNEO SÉNECA
iam parce nato. si quod est crimen, meum est:
1005 me dedo morti; noxium macta caput.
MEO. Hac qua recusas, qua doles, ferrum exigam.
i nunc, superbe, virginum thalamos pete,
relinque matres. lAS. Vnus est poenae satis.
MEO. Si posset una caede satiari haec manus,
1010 nullam petisset. ut duos perimam, tamen
nirnium est dolori numerus angustus meo.
in matre si quod pignus etiamnunc latet,
scrutabor ense viscera et ferro extraham.
lAS. Iam perage coeptum facinus, haut ultra precor,
1015 moramque saltem supplicis dona meis.
MEO. Perfruere lento scelere, ne propera, dolor:
meus dies est; tempore accepto utimur.
lAS. Infesta, memet perime. MEO. Misereri iubes.
bene est, peractum est. plma non habui, dolor,
1020 quae tibi litarem. lumina huc tumida alleva,
ingrate Iason. coniugem agnoscis tuam?
sic fugere soleo. patuit in caelum via:
squamosa gernini colla serpentes iugo
sumrnissa praebent. recipe iam natos, parens;
1025 ego inter auras aliti curru vehar.
lAS. Per alta vade spatia sublirni aethere,
testare nullos esse, qua veheris, deos.
152
MEDEA
1111 hijo. Si algún crimen hay, es mio: me entrego a la
Inmola mi nociva cabeza.
Por ahí, por donde no aceptas, por donde te dueles,
1111 hl ' rr . Ahora vete, soberbio, busca tálamos de don-
h mlona a las madres.
11110 s lo es bastante para mi castigo.
SI t' n un solo asesinato pudiera ser saciada esta
IIIMllno habría buscado. Aunque a los dos mate yo, sin
, ¡J('III:lsiado escaso es el número para mi dolor. Si algu-
,1\10 ahora late dentro de la madre, escrutaré con es-
I vII\(' 'ras y con su hierro la extraeré.
11( )ra completa tu empezada fechoría, no te suplico
I 1\I(' nos la demora evita a mis suplicios.
I )lsfruta el lento crimen, no te precipites, dolor: mío
, d ,( ti empo acordado nos servimos.
1III ,UlP, a mí mismo mátame.
Ml' rdenas que sea misericordiosa. Está bien (mata
"',uJ, ha sido completada. Más no he tenido, dolor, para
(, 'n sacrificio. Alza acá las hinchadas luces de tus
1.110 )ns6n. ¿Reconoces a tu cónyuge? Así suelo huir (Se
"" (",.m que vuela). Ha sido abierta una vía hacia el cielo:
1111' \ ( 15 cuellos sumisos, serpientes gemelas los ofrecen
, Ih'dh ahora a tus hijos, padre (an-oja los cadáveres
''''''1(1),. yo en medio de los aires seré transportada por un
I dn
(' 0 1 allos espacios ve, entre el sublime éter, atestigua
111 I (' ningunos hay por donde eres transportada.
152

Sponsor Documents

Or use your account on DocShare.tips

Hide

Forgot your password?

Or register your new account on DocShare.tips

Hide

Lost your password? Please enter your email address. You will receive a link to create a new password.

Back to log-in

Close